Vefat olaylarında da Giritlilerin yine birbirlerine destek ve dayanışma içerisinde oldukları görülmektedir. Cenaze evinde bir hafta boyunca ölen kişinin ardından okumalar yapılmakta ve bu süre zarfında o kişinin evine hergün yemek götürülmekte, acıları paylaşılmaya çalışılmaktadır. Köyde, Giritten göç eden birinci kuşak göçmenlerin bulunduğu kabristanda hiç yazılı taş yoktur. Yakınlarının mezarlarını bulmakta zorluk yaşanmasına yol açan bu durum, sonraki kuşaklarda sıkıntı ve üzüntü yaratmıştır. Hatta üçüncü kuşak Girit göçmeni olan İbrahim Bey’in babasının; “Benim mezarımı hiç yapamazsanız ufak bir yazılı taş koyun geldiğinizde aramayın, benim aradığım gibi…”şeklindeki vasiyeti, bu konuda yaşadıkları sıkıntıları açıkça göstermektedir. Ancak üçüncü kuşaktan sonra mezar taşlarına ölen kişilerin isimleri yazılmaya başlanmıştır64.
Giritli muhacirlerinin giyim-kuşamlarıyla ilgili olarak; Giritliler, günümüzde günlük hayatta artık geleneksel kıyafetlerini kullanmamaktadırlar. Ancak halk dansları festivalleri veya folklor gösterilerinde görülebilen geleneksel kıyafetleri, Girit’in batı, doğu ve orta bölgelerine göre de farklılıklar göstermiştir. Ancak genel olarak Giritli erkekler lacivert yelek, siyah gömlek giyip bellerine sekiz metre uzunluğunda kırmızı ipek kumaş sararlar. Kuşağın arasında gümüş bir bıçak, omuzlarda boynu işlemeli pelerin olup, bellerine de kırmızı kuşak bağlamaktadırlar. Bu kuşak o kişinin zenginliğini ve ağa çocuğu olduğunu göstermektedir. İpek böceğinin ipeğinden yapılan bir kuşak olmakla birlikte Anadolu’ya göç ederlerken de bu kuşağı bellerine bağladıkları görülmektedir (Şenesen, 2012: 535-536). Geniş şalvar şeklindeki pantolon, soğuktan koruması amacıyla yün ya da keçeden yapılır. Kostümü ipek örme çorap ve çizmeler tamamlar. Kadın kıyafetlerinde de temel olarak iki farklı tarz vardır: Batı Girit’te Sfakia Bölgesi’nden “Sfakiani” ve “Anoghiani”. Anoghiani kostüm; pantolon, etek üzerinde beyaz, yarım bol, dökümlü, kırmızı renkte bir kostümdür. Kadınlar, işlemeli bir çift önlük giyer, altın nakışlarla süslenmiş renkli bir ceketle kostümü tamamlarlar. Başına “skoufoma” denen kırmızı pamuk bir saçak, beline kırmızı yünden kemer takar ve kemere gümüş kılıflı bıçak sıkıştırırlar. Bu bıçak, kadının nişanlı veya evli olduğunu gösterir. Boyna takılan paralardan bir kolye ve yüksek topuklu siyah ayakkabıyla kostüm tamamlanır (Giritliler Gazetesi, Mart 2011: S.2, s.7). Giritlilerin giyim-kuşamlarına dair şu ifadeler oldukça dikkat çekicidir (Hasan Tuntaş, Giritliler Gazetesi, Eylül 2011: 3-4);
“Benim tanık olduğum eski Giritlilerin giyim tarzları klasik ve modern bileşimiydi. Kadınlar başörtülerini çok sıkı bağlamazlardı. Ortama göre, saçlarının görünmesine ya da görünmemesine dikkat ederlerdi. Çok yakın bulduklarının yanında rahat davranırlardı. Siyah renk kadın ve erkeklerde bilinçli bir tercih miydi, bilmiyorum? Ama yadırganmazdı ve yaygındı. Sade bir kıyafetle bile çok şık olabiliyorlardı. Ben bunu Girit kadınlarının duruş ve zihniyetine bağlamaktayım. Kendilerine güvenleri tamdı ve asla kendilerini ezdirmezlerdi.”
Girit kültüründe, mani (madinada) dizmek ve söylemek de oldukça önemli bir yere sahiptir. Manilerle ağlayıp, manilerle coşan Giritliler, nişanlarda, kına gecelerinde, düğünlerde gelin ve damat için ya da çeşitli eğlencelerde bir araya gelindiğinde, Hıdırellez gibi özel günlerde, her durumda, her yerde sevinçlerini, özlemlerini, umutlarını, beklentilerini beyitlerle dile getirmişlerdir. Girit mânileri, belirli bir ölçüyle söylenen kafiyeli beyitler olup, 15 hecelik dizelerden oluşan bu beyitler 8+7 hece düzeninde yazılmaktadır. Genellikle kalabalık ortamlarda karşılıklı söylenmektedir. Giritlilerin mani söyleme geleneği aynı zamanda atışma geleneğini oluşturmaktadır. Bu atışmalar esnasında taraflar beyitlerle yarışmaktadırlar. Karşı tarafı alt etmek için söylenen beyit, daha önce söylenmiş, bilinen bir beyit de olabiliyorken çoğunlukla o anda “atılan”, anında “uydurulan” doğaçlama bir beyit ile de cevap verilebilmektedir. Karşılıklı “madinada” okuyarak sürdürülen bu yarışma saatler, hatta bazı durumlarda günlerce sürebilmektedir. Giritliler her koşulda mâni okumuşlardır (Sepetçioğlu, 2011: 198; Çokişler, 2007: 64-65). Girit kültüründe, aynı şekilde fıkralar da önemli bir yere sahip olmuştur (Giritliler Gazetesi, Ocak 2011: 4). Nevruz ve Hıdırellezde Giritli muhacirler tarafından coşkuyla kutlanmaktadır.
Girit’ten göç ederek, Osmanlı Devleti’nin iskân politikası doğrultusunda İzmir yöresine yerleştirilen Giritli muhacirler üzerinde yapılan çalışmalardan yola çıkarak; Girit muhacirlerinin kendilerine has geleneksel bir kültüre sahip oldukları, ancak zamanla dışa açılım ve yerli halkla karşılıklı kültürel etkileşimin doğal bir sonucu olarak kültürel kimliklerinin kaybolma sürecinin de başladığı anlaşılmaktadır. Günümüzde Giritli muhacirler, sahip oldukları kültürel değerleri koruyabilmek ve genç kuşaklara aktarabilmek amacıyla, “Tayfur Çiçek Kültür Evi” gibi kültür ve dayanışma dernekleri kurmuşlar, son yıllarda şenlik ve festivaller düzenleyerek, bu yolla birlik ve kaynaşmanın sağlanması için çalışmışlardır. Bu festivalde Giritlilerin tarihsel süreçte yaşadıkları anlatılmakta, Girit kültürünü yansıtan yemek yarışmaları düzenlenerek yeni yetişen nesillere bu şekilde kültürel değerlerini aktarmaya çalışmaktadırlar65.
- tez 10.png (14.23 KiB) 1904 kere görüntülendi
