Alman Akademiyasının Türkiye - Yunanistan Nüfus Mübadelesi’ne Bakışı Barış Özdal
Gönderilme zamanı: 17 Eki 2020, 16:57
Alman Akademiyasının Türkiye -
Yunanistan Nüfus Mübadelesi’ne Bakışı
Barış Özdal
Giriş
Türkiye ve Yunanistan arasında 30 Ocak 1923 tarihinde imzala- nan “Türk ve Rum Ahalinin Mübadelesine İlişkin Sözleşme ve Pro- tokol”ü, daha sade bir isimle ifade edersek Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi’ni1 tarihsel ve siyasi perspektiflerden analiz etmek mümkündür.
Bu analiz kapsamında konunun daha iyi anlaşılabilmesi için et- kili olan içsel, dışsal ve konjonktürel faktörlerin de hiç şüphesiz dikkate alınması gerekmektedir. Lakin özellikle Türkçe ve Yunanca literatür dikkate alındığında bu analiz düzeylerinin Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi üzerinde sadece yakın periyotta (20. yüzyıl) etkili olan faktörleri irdelediği saptanmaktadır. Diğer bir deyişle Türk- Yunan Nüfus Mübadelesi’ni etkileyen orta (18. ve 19. yüzyıllar) ve uzun (14–17. yüzyıllar) periyotlardaki faktörler ekseriyetle unutul- makta olup konu sadece 20. yüzyılın başından itibaren yaşanan gelişmeler kapsamında irdelenmektedir.
Daha net bir biçimde ifade etmek gerekirse Mübadele’yi anlamamız için sadece Türkçe ve Yunanca literatür üzerinden 20. yüzyılda etkili olan (siyasi, tarihsel, demografik ve ekonomik vb.) faktörleri analiz etmek tutarlı olsa da akademik açıdan yeterli değildir. Zira 18. ve 19. yüzyıllar itibarıyla “Doğu Sorunu”, “Gerileme Dö- nemi Osmanlı Devleti’nde Toprak Kayıpları”, “Tımar Sisteminin Bozulması” ve “Balkanlardan Anadolu’ya Yapılan Göçler” ile 14–
17. yüzyıllar yani Klasik Dönem itibarıyla “Gaza ve Cihat İlkeleri”, “İstimalet Politikası”, “Millet Sistemi”, “Tımar Sistemi”, “Celali İsyanları”da Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi kararının aldığı 20. yüzyılın duygusal ve düşünsel iklimini derinden etkilemiş yani “zeit geist”ını oluşturmuştur.
* Prof. Dr., Bursa Uludağ Üniversitesi İİBF, Uluslararası İlişkiler Bölümü Si-
yasi Tarih Anabilim Dalı & Diplomasi Araştırmaları Derneği Başkanı e-
posta: barisozdal@gmail.com
1 Detaylı bilgi için bkz.; Barış Özdal, “İşgücü Göçünün Tarihsel Gelişimi”,
Barış Özdal, (Ed.), Uluslararası Göç ve Nüfus Hareketleri Bağlamında Türkiye, 1. Baskı, Bursa: Dora Yayınları, 2018, ss. 41-42.
Yunanistan Nüfus Mübadelesi’ne Bakışı
Barış Özdal
Giriş
Türkiye ve Yunanistan arasında 30 Ocak 1923 tarihinde imzala- nan “Türk ve Rum Ahalinin Mübadelesine İlişkin Sözleşme ve Pro- tokol”ü, daha sade bir isimle ifade edersek Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi’ni1 tarihsel ve siyasi perspektiflerden analiz etmek mümkündür.
Bu analiz kapsamında konunun daha iyi anlaşılabilmesi için et- kili olan içsel, dışsal ve konjonktürel faktörlerin de hiç şüphesiz dikkate alınması gerekmektedir. Lakin özellikle Türkçe ve Yunanca literatür dikkate alındığında bu analiz düzeylerinin Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi üzerinde sadece yakın periyotta (20. yüzyıl) etkili olan faktörleri irdelediği saptanmaktadır. Diğer bir deyişle Türk- Yunan Nüfus Mübadelesi’ni etkileyen orta (18. ve 19. yüzyıllar) ve uzun (14–17. yüzyıllar) periyotlardaki faktörler ekseriyetle unutul- makta olup konu sadece 20. yüzyılın başından itibaren yaşanan gelişmeler kapsamında irdelenmektedir.
Daha net bir biçimde ifade etmek gerekirse Mübadele’yi anlamamız için sadece Türkçe ve Yunanca literatür üzerinden 20. yüzyılda etkili olan (siyasi, tarihsel, demografik ve ekonomik vb.) faktörleri analiz etmek tutarlı olsa da akademik açıdan yeterli değildir. Zira 18. ve 19. yüzyıllar itibarıyla “Doğu Sorunu”, “Gerileme Dö- nemi Osmanlı Devleti’nde Toprak Kayıpları”, “Tımar Sisteminin Bozulması” ve “Balkanlardan Anadolu’ya Yapılan Göçler” ile 14–
17. yüzyıllar yani Klasik Dönem itibarıyla “Gaza ve Cihat İlkeleri”, “İstimalet Politikası”, “Millet Sistemi”, “Tımar Sistemi”, “Celali İsyanları”da Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi kararının aldığı 20. yüzyılın duygusal ve düşünsel iklimini derinden etkilemiş yani “zeit geist”ını oluşturmuştur.
* Prof. Dr., Bursa Uludağ Üniversitesi İİBF, Uluslararası İlişkiler Bölümü Si-
yasi Tarih Anabilim Dalı & Diplomasi Araştırmaları Derneği Başkanı e-
posta: barisozdal@gmail.com
1 Detaylı bilgi için bkz.; Barış Özdal, “İşgücü Göçünün Tarihsel Gelişimi”,
Barış Özdal, (Ed.), Uluslararası Göç ve Nüfus Hareketleri Bağlamında Türkiye, 1. Baskı, Bursa: Dora Yayınları, 2018, ss. 41-42.