Bodrum Kasabası Mahallelerinde Tespit Edilen Lakaplar

Girit Konulu Dergiler
Cevapla
Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Bodrum Kasabası Mahallelerinde Tespit Edilen Lakaplar

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 24 Eyl 2020, 08:41

Bodrum Kasabası Mahallelerinde Tespit Edilen Lakaplar
Osmanlı İmparatorluğunda mahalle, birbirlerini tanıyan, bir ölçüde birbirlerinin davranışlarından sorumlu, sosyal dayanışma içinde olan kişilerin oluşturduğu bir topluluğun yaşadığı yerdir. Diğer İslam şehirlerinde olduğu gibi Bodrum’da da dinsel ve etnik açıdan bir grup oluşturan insanlar beraber yaşamışlardır. Bazı meslek grupları kendi meslek grubu adlarıyla anılan yerlerde topluca ikamet etmişlerdir. Yine, bazı mahalleleri, aynı liderin önderliğinde birlikte yaşama arzusuyla oluşturulmuş yerleşme birimi olarak düşünmek de mümkündür. Buna en güzel örnek Rum mahallesidir (Baykara(a), 2010: 46). XIX. yüzyıl ortalarında kaydı tutulan Bodrum kasabası Temettuât defterlerinde, Umurca Mahallesi, Çarşı Mahallesi, Kelerlik Mahallesi, Rum Mahallesi, Kiliselü Mahallesi, Tepecik Mahallesi, Yeniköy Mahallesi, Türkkuyu Mahallesi, Eski Çeşme Mahallesi olmak üzere 9 mahallenin sosyal, demografik ve ekonomik durumlarına dair bilgiler yer almaktadır. Sosyal yapı içerisinde yer alan lakaplar, insanların statülerini, vasıflarını, meşguliyetlerini ortaya koymak adına önemli ipuçları sunmaktadır. Hane reisleri ve ailelerin sosyal durumu ile ilgili ipuçları veren lakaplar, Temettuât defterlerinde şahıs adından önce yer almaktadır. Böylelikle kişinin dinî, fizikî, meslekî, menşeî durumu hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir. Mahalleler kendi içinde değerlendirilmeden önce genel bir değerlendirme yapıldığında toplam 589 haneye sahip Bodrum Kasabası mahallelerinin 387 hanesinde lakap kaydının olduğu görülmektedir. Lakaplar, kişilerin fiziksel özelliklerini, davranışlarını ve huylarını yansıtan lakaplar, meslek bildiren lakaplar, menşe’e göre verilen lakaplar, hayvan adlarına ait lakaplar, etnik isimli lakaplar, askeri terimli ve unvanlı lakaplar, dini motifli ve sosyal durum bildiren unvan ve lakaplar, eşyaya bağlı lakaplar olarak çeşitli gruplar içerisinde değerlendirilebilir. Bu gruplara dâhil olarak 9 mahallede tespit edilen lakaplar ve sayıları aşağıdaki tabloda olduğu gibidir. Tablo 2. Bodrum Kasabası Mahallelerinde Geçen Lakaplar ve Lakapların Yer Aldığı Hane Sayısı Lakap Hane Sayısı Lakap Hane Sayısı Lakap Hane Sayısı Ahmedceoğlu 2 Hafız 2 Lokmacıoğlu 1 Akçaoğlu 1 Hafızoğlu 1 Mağribli Damadı/İstanköylüoğlu 1 Akşehirli 1 Halil Amuca 1 Mağriblioğlu 3 Arab 1 Halilbeyzâde 1 Mantalı? 1 Arab Kara 1 Hamamcıoğlu 2 Mazbutoğlu-Çavuş 1 Arab Zenci Said 1 Hamamcıoğlu-Hafız 1 Mazili-Molla 1 Arabacıoğlu 1 Hamamcıoğlu-Kamber Molla 1 Menusalı? 1 Araboğlu 1 Hamamcıoğlu-Koca 1 Menyeli 1 Avâde 1 Haselkabbadoğlu? 1 Meriteoğlu? 1 Bağlalı 1 Hatiboğlu 1 Mesdaneoğlu 2 Bağlalı Koca 1 Hatiboğlu-Çavuş 1 Meskebali? 1 Bakıcı 1 Hayırsöylemezoğlu 1 Mısdıkoğlu-Deli 1 Bakkalcıoğlu 2 Helvacıoğlu 4 Milaslı 1 Baklacıoğlu 1 Hürmetlioğlu 1 Molla 10 Bâlioğlu 2 Hüsniyetoğlu 1 Molla Vesiloğlu 1 Becceli 1 İdenlioğlu? 1 Muğlalı Köse Kadıoğlu 1 Benceli? 1 İğnecioğlu 1 Munkod? 1 Bengioğlu 1 İkizoğlu 1 Nalbant 1 Benli 1 İmamoğlu 3 Natıroğlu 2 Berber 2 İmamoğlu-Küçük 1 Oduncu Yakuboğlu 2 Berberoğlu 1 İmamoğlu-Molla 1 Osmancıkoğlu 3 Bereli 1 İmdadoğlu 1 Pabuççu 4 Beşeoğlu 1 İnce 2 Pabuççu Ali Usta 1 Bıyıklıoğlu 1 İncebacakoğlu 1 Pabuççu Çakır 1 Boduroğlu 1 İnceoğlu 2 Pabuççuoğlu 2 Boyrazoğlu 2 İncircinin Keleş 1 Papazoğlu 2 Boz İmamoğlu 1 İpibeseoğlu? 1 Rezaneoğlu? 1 Bunakoğlu 1 İsmailcikoğlu 1 Sabık Dizdar 1 Burgucubaşı 1 İstanbullu 1 Sakallı 1 Buyratoğlu? 1 İstanbulluoğlu 1 Sakallıoğlu 4 Celmeoğlu 1 Kabadanioğlu? 1 Sarı 7 Cenklioğlu 1 Kabakçı 1 Sarı Hüseyinoğlu 1 Cennetioğlu 1 Kadı Ahmedoğlu 1 Sarı Hüseyinoğlu-Kara İmam Molla 1 Cephaneci 2 Kadıoğlu 5 Sarıca 1 Cezayirli 2 Kalaycı 1 Sarı-Karadenizli Deli 1
Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt: 10 Sayı: 54 The Journal of International Social Research Volume: 10 Issue: 54 - 311 - Cibâdoğlu 1 Kalecirna? 1 Sarıkızoğlu 1 Cücüoğlu 1 Kambur 1 Satıcıoğlu 2 Çakır 4 Kapalıoğlu 2 Sebuoğlu? 1 Çakıroğlu 1 Kapucu 1 Semercioğlu 2 Çakıroğlu-Molla 1 Kapucuoğlu 2 Sisamlı 1 Çalık 1 Kapudanoğlu 1 Solak-Molla 1 Çandarlıoğlu 1 Kara 19 Soytarıoğlu 1 Çatık 1 Karaca/Sarı 1 Şalvarcıoğlu 1 Çavuş 1 Karadenizli 1 Şeyh 1 Çelebioğlu 1 Karadenizli Laz Deli 1 Tabancacı 1 Çelik 1 Karakaçanoğlu 1 Tabantaoğlu 1 Çeltekoğlu 1 Karakalpooğlu 1 Tabulcuoğlu?-Koç 1 Çembercioğlu 1 Karasülükoğlu 1 Tahtacıoğlu 4 Çineli 1 Kasaboğlu Sarı 1 Tahtalıoğlu 2 Çinelioğlu 3 Kavaloğlu 1 Taluboğlu 1 Çoban 1 Kayserili 2 Tavaslı Ahmedoğlu 1 Çömezoğlu 1 Kebabcıoğlu 1 Tavaslı-Ölcek 1 Çubukçu 1 Kel 1 Tavil 2 Çulhaoğlu 3 Keleşoğlu 1 Tavil-Molla 1 Danacıoğlu 1 Kermeslioğlu 1 Tavşanoğlu 1 Danacıoğlu-Çolak 1 Kethüda 1 Teymur Ayak 1 Danacıoğlu-Kara 1 Kethüdâoğlu 1 Teymurcı 1 Dangalakoğlu 1 Kıran 1 Teymurcıoğlu 2 Dasdırcaoğlu? 1 Kırca 1 Tiryakioğlu 2 Debbağ 2 Kırlıoğlu 1 Tiz 1 Debbağoğlu 1 Kıyyelioğlu 1 Toboğlu 1 Dede-Molla 1 Kız Ahmedoğlu-Molla 1 Topal 1 Deli 7 Kızıl 2 Topal Alioğlu 1 Delicelioğlu 2 Kilercioğlu 1 Topal Mehmedoğlu 1 Delioğlu-Karadenizli Deli 1 Kirişli 1 Topal-Dalkılınç 1 Deli-Topal 1 Kirişlioğlu 1 Topçu 2 Deveci 2 Kirli 1 Topçu Yüzbaşı 1 Deveci Boz 1 Koca 7 Topçuoğlu 1 Deveci Kara 2 Koca İrioğlu 2 Tosmanoğlu 1 Deyyuz 1 Koca Sarı 1 Tosmanoğlu-İliksiz 1 Dirmeli? 1 Kocagözoğlu 1 Tosunoğlu 1 Dönmeoğlu 1 Kocamazoğlu 1 Tuzcuoğlu 1 Ebeşoğlu 1 Kokuluoğlu 1 Tüksüz(Tüğsüz) 1 Elhac 3 Korucu 1 Tüsünoğlu 2 Emiroğlu 1 Korucuoğlu 1 Uşe-Cezzazlı 1 Esbiroğlu 1 Kozyakalıoğlu 1 Uzun 6 Eskicioğlu 1 Köle 1 Uzun Hasan 1 Evgiroğlu? 1 Köse 1 Vardiyan 1 Gamirillioğlu? 1 Köseoğlu 5 Varoylu? 1 Gebeşoğlu 1 Ku(o)şkız 1 Yediyüzlü 3 Germeli 1 Kurusıkıoğlu 1 Yekti 1 Germelioğlu 1 Kuruzamiye? 2 Yelladiye? 1 Giridli 1 Kuyumcuoğlu 1 Yemlâk? 1 Gökçe 1 Küçük 1 Yerli 1 Gökçeoğlu 1 Küçük-Molla 1 Yılıkoğlu 1 Gökmenoğlu 1 Küpeli 1 Zenci Arab Kara 2 Gölcüklü 1 Kürdoğlu 1 Zenneci-Retim 1 Gurbağaoğlu 1 Labsekilioğlu 1 Toplam 387 Gülcioğlu 1 Lalaoğlu-Zenci Kara 1 Toplam 387 hanede tespit edilen lakaplar içerisinde özellikle ön plana çıkanlar; Kara, Molla, Sarı, Deli, Koca, Uzun, Kadıoğlu, Köseoğlu, Çakır, Helvacıoğlu, Pabuççuoğlu, Sakallıoğlu ve Tahtacıoğlu’dur. Dolayısıyla hane sahiplerinin fiziksel özelliklerine göre veya sosyal statülerine göre lakap kullanımının yaygın olduğu ortaya çıkmaktadır. Ön plana çıkan lakaplar ve sayıları ile ilgili oluşturulan tablo aşağıda olduğu gibidir:
Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt: 10 Sayı: 54 The Journal of International Social Research Volume: 10 Issue: 54 - 312 - Tablo 3. Bodrum Kasabası Mahallelerinde Öne Çıkan Lakaplar Lakap Lakabın Kullanıldığı Hane Sayısı Kara 19 Molla 10 Sarı 7 Deli 7 Koca 7 Uzun 6 Kadıoğlu 5 Köseoğlu 5 Çakır 4 Helvacıoğlu 4 Pabuççuoğlu 4 Sakallıoğlu 4 Tahtacıoğlu 4 Bundan sonraki başlıklar altında mahalleler ayrı ayrı ele alınıp tespit edilen lakapların değerlendirilmesine çalışılacaktır. 2.1. Umurca Mahallesinde Tespit Edilen Lakaplar XIX. yüzyıl ortalarında Bodrum kasabası mahalleleri içinde hane sayısı itibariyle %13,4 oranıyla ikinci sırada gelen Umurca Mahallesi, lakaplar bakımından da %79,7’lik bir orana sahiptir. Mahalle içerisinde toplam 79 hanenin 63’ünde lakap tespit edilmiştir. Bu lakaplar aşağıdaki tabloda olduğu gibidir. Tablo 4. Umurca Mahallesinde Tespit Edilen Lakaplar Lakap Lakabın Yer Aldığı Hane Sayısı Lakap Lakabın Yer Aldığı Hane Sayısı Elhac 1 Kızıl 2 Ahmedceoğlu 2 Kilercioğlu 1 Akşehirli 1 Koca 2 Arab Kara 1 Koca İrioğlu 2 Bereli 1 Koca Sarı 1 Boz İmamoğlu 1 Köseoğlu 2 Cenklioğlu 1 Ku(o)şkız 1 Çakır 1 Kuruzamiye? 2 Çömezoğlu 1 Mantalı? 1 Deli 2 Mısdıkoğlu-Deli 1 Deli-Topal 1 Molla 1 Deyyuz 1 Munkod? 1 Dönmeoğlu 1 Osmancıkoğlu 3 Halil Amuca 1 Sakallıoğlu 3 Hamamcıoğlu-Hafız 1 Sarı 2 İkizoğlu 1 Sebuoğlu? 1 İmamoğlu-Molla 1 Şeyh 1 İnce 1 Tabantaoğlu 1 İnceoğlu 1 Tahtacıoğlu 1 İsmailcikoğlu 1 Teymurcı 1 Kabakçı 1 Toboğlu 1 Kadıoğlu 3 Tuzcuoğlu 1 Kara 4 Toplam 63 Kıran 1 Tabloda görüldüğü üzere lakapların oluşumunda mesleğin, fiziksel özelliğin, sosyal statünün veya memleketin etkili olduğu görülmektedir. Bunlar içerisinde 4 hanede görülen Kara, 3’er hanede görülen Osmancıkoğlu, Kadıoğlu ve Sakallıoğlu lakapları dikkat çekmektedir. 2.2. Çarşu Mahallesinde Tespit Edilen Lakaplar XIX. yüzyıl ortalarında Bodrum kasabası mahalleleri içinde hane sayısı itibariyle %11,4 oranıyla üçüncü sırada gelen Çarşu Mahallesi, lakaplar bakımından da %65,7’lik bir orana sahiptir. Mahalle içerisinde toplam 67 hanenin 44’ünde lakap tespit edilmiştir. Bu lakaplar aşağıdaki tabloda olduğu gibidir:
Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt: 10 Sayı: 54 The Journal of International Social Research Volume: 10 Issue: 54 - 313 - Tablo 5. Çarşu Mahallesinde Tespit Edilen Lakaplar Lakap Lakabın Yer Aldığı Hane Sayısı Lakap Lakabın Yer Aldığı Hane Sayısı Baklacıoğlu 1 Kapucuoğlu 1 Bâlioğlu 2 Koca 2 Bengioğlu 1 Labsekilioğlu 1 Berber 1 Menyeli 1 Bunakoğlu 1 Molla 6 Buyratoğlu? 1 Pabuççu 1 Çalık 1 Sakallı 1 Çandarlıoğlu 1 Sakallıoğlu 1 Çavuş 1 Tahtacıoğlu 3 Çelik 1 Taluboğlu 1 Çeltekoğlu 1 Topçu 1 Çembercioğlu 1 Topçu Yüzbaşı 1 Debbağ 1 Tüksüz(Tüğsüz) 1 Elhac 1 Tüsünoğlu 2 Germeli 1 Yekti 1 Helvacıoğlu 2 Zenneci-Retim 1 Kapucu 1 Toplam 44 Tabloda görüldüğü üzere lakapların oluşumunda fiziksel özelliğin, sosyal statünün, mesleğin etkili olduğu görülmektedir. Bunlar içerisinde özellikle 6 hanede görülen Molla lakabı ön palana çıkmaktadır. Bu lakabı, 3 hanede görülen Tahtacıoğlu, 2’şer hanede görülen Koca, Tüsünoğlu, Bâli ve Helvacıoğlu lakapları takip etmektedir. 2.3. Kelerlik Mahallesinde Tespit Edilen Lakaplar Bodrum kasabası mahalleleri içinde hane sayısı itibariyle %6,6 oranıyla sekizinci sırada gelen Kelerlik Mahallesi, lakaplar bakımından da %84,6’lık bir orana sahiptir. Mahalle içerisinde toplam 39 hanenin 33’ünde lakap tespit edilmiştir. Bu lakaplar aşağıdaki tabloda olduğu gibidir: Tablo 6. Kelerlik Mahallesinde Tespit Edilen Lakaplar Lakap Lakabın Yer Aldığı Hane Sayısı Lakap Lakabın Yer Aldığı Hane Sayısı Bakkalcıoğlu 2 Köse 1 Benli 1 Köseoğlu 3 Cephaneci 1 Lokmacıoğlu 1 Cezayirli 1 Mazbutoğlu-Çavuş 1 Danacıoğlu-Çolak 1 Meskebali? 1 Danacıoğlu-Kara 1 Molla 1 Deli 1 Rezaneoğlu? 1 Gölcüklü 1 Satıcıoğlu 2 Hafız 1 Solak-Molla 1 Hatiboğlu-Çavuş 1 Tabulcuoğlu?-Koç 1 İmamoğlu 1 Topal 1 İmdadoğlu 1 Tosmanoğlu 1 Kara 1 Uzun 2 Kokuluoğlu 1 Toplam 33 Kozyakalıoğlu 1 Tabloda görüldüğü üzere lakapların oluşumunda Bakkalcıoğlu, Cephaneci, Danacıoğlu, Hafız, Hatib gibi örneklerde olduğu gibi mesleğin; Kara, Uzun, Solak, Benli, Köseoğlu gibi fiziksel özelliğin etkili olduğu görülmektedir. Bunlar içerisinde özellikle 3 hanede görülen Köseoğlu ve 2’şer hanede görülen Satıcıoğlu, Uzun ve Bakkalcıoğlu lakapları dikkat çekmektedir. 2.4. Rum Mahallesinde Tespit Edilen Lakaplar Bodrum kasabası mahalleleri içinde hane sayısı itibariyle %26,5 oranıyla birinci sırada gelen Rum Mahallesi, lakaplar bakımından da %37,8’lik bir orana sahiptir. Mahalle içerisinde toplam 156 hanenin 59’unda lakap tespit edilmiştir. Bu lakaplar aşağıdaki tabloda olduğu gibidir:
Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt: 10 Sayı: 54 The Journal of International Social Research Volume: 10 Issue: 54 - 314 - Tablo 7. Rum Mahallesinde Tespit Edilen Lakaplar Lakap Lakabın Yer Aldığı Hane Sayısı Lakap Lakabın Yer Aldığı Hane Sayısı Avâde 1 Kayserili 2 Bağlalı 1 Kirli 1 Bağlalı Koca 1 Korucu 1 Bakıcı 1 Kuyumcuoğlu 1 Burgucubaşı 1 Meriteoğlu? 1 Cücüoğlu 1 Milaslı 1 Çakır 2 Natıroğlu 2 Çakıroğlu 1 Pabuççu 3 Çoban 1 Pabuççuoğlu 2 Çulhaoğlu 3 Papazoğlu 2 Evgiroğlu? 1 Sarı 2 Gamirillioğlu? 1 Sarıkızoğlu 1 Germelioğlu 1 Sisamlı 1 İstanbullu 1 Şalvarcıoğlu 1 İstanbulluoğlu 1 Tavşanoğlu 1 Kalaycı 1 Tiryakioğlu 2 Kalecirna? 1 Uzun 1 Kapucuoğlu 1 Yediyüzlü 2 Kara 8 Yılıkoğlu 1 Karakaçanoğlu 1 Toplam 59 Karakalpooğlu 1 Tabloda görüldüğü üzere lakapların oluşumunda İstanbullu, Kayserili, Milaslı, Sisamlı örneklerinde olduğu gibi menşein; Çoban, Bakıcı, Kapucuoğlu, Pabuççu, Korucu örnekleri gibi mesleğin ve Uzun, Sarı, Kara, Çakır gibi fiziksel özelliğin etkili olduğu görülmektedir. Bunlar içerisinde özellikle 8 hanede görülen Kara ve 3’er hanede görülen Pabuççu, Çulhaoğlu lakapları dikkat çekmektedir. 2.5. Kiliselü Mahallesinde Tespit Edilen Lakaplar Bodrum kasabası mahalleleri içinde hane sayısı itibariyle %5,3 oranıyla dokuzuncu sırada gelen Kiliselü Mahallesi, lakaplar bakımından da %71’lik bir orana sahiptir. Mahalle içerisinde toplam 31 hanenin 22’sinde lakap tespit edilmiştir. Bu lakaplar aşağıdaki tabloda olduğu gibidir: Tablo 8. Kiliselü Mahallesinde Tespit Edilen Lakaplar Lakap Lakabın Yer Aldığı Hane Sayısı Çinelioğlu 3 Hatiboğlu 1 Helvacıoğlu 1 İmamoğlu-Küçük 1 İncircinin Keleş 1 Kadıoğlu 2 Kara 1 Karaca-Sarı 1 Kebabcıoğlu 1 Kethüdâoğlu 1 Kırca 1 Mesdaneoğlu 2 Molla 1 Sarıca 1 Sarı-Karadenizli Deli 1 Tahtalıoğlu 2 Tavil-Molla 1 Toplam 22 Tabloda görüldüğü üzere lakapların oluşumunda Kara, Karaca, Sarı, Sarıcı, Kırca, Tavil örneklerinde olduğu gibi fiziksel özelliğin; Hatiboğlu, Kebabçıoğlu, Molla, Helvacıoğlu örnekleri gibi mesleğin ve Karadenizli, Çineli gibi menşein etkili olduğu görülmektedir. Bunlar içerisinde özellikle 3 hanede görülen Çinelioğlu ve 2’şer hanede görülen Kadıoğlu, Mesdaneoğlu ve Tahtalıoğlu lakapları dikkat çekmektedir. 2.6. Tepecik Mahallesinde Tespit Edilen Lakaplar Bodrum kasabası mahalleleri içinde hane sayısı itibariyle %9,2 oranıyla altıncı sırada gelen Tepecik Mahallesi, lakaplar bakımından da %77,8’lik bir orana sahiptir. Mahalle içerisinde toplam 54 hanenin 42’sinde lakap tespit edilmiştir. Bu lakaplar aşağıdaki tabloda olduğu gibidir:
Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt: 10 Sayı: 54 The Journal of International Social Research Volume: 10 Issue: 54 - 315 - Tablo 9. Tepecik Mahallesinde Tespit Edilen Lakaplar Lakap Lakabın Yer Aldığı Hane Sayısı Lakap Lakabın Yer Aldığı Hane Sayısı Arab 1 Kapudanoğlu 1 Araboğlu 1 Kara 1 Beşeoğlu 1 Küçük 1 Cephaneci 1 Küpeli 1 Cibâdoğlu 1 Kürdoğlu 1 Çatık 1 Lalaoğlu-Zenci Kara 1 Çineli 1 Muğlalı Köse Kadıoğlu 1 Dasdırcaoğlu? 1 Nalbant 1 Delicelioğlu 1 Pabuççu Çakır 1 Delioğlu-Karadenizlili Deli 1 Semercioğlu 1 Deveci 1 Tiz 1 Eskicioğlu 1 Topal-Dalkılınç 1 Gurbağaoğlu 1 Topal Mehmedoğlu 1 Hafız 1 Topçu 1 Halilbeyzâde 1 Tosmanoğlu-İliksiz 1 Hamamcıoğlu 2 Tosunoğlu 1 Uzun Hasan 1 Hamamcıoğlu-Kamber Molla 1 Yediyüzlü 1 Hamamcıoğlu-Koca 1 Yerli 1 Haselkabbadoğlu? 1 Zenci Arab Kara 1 Hüsniyetoğlu 1 Toplam 42 İncebacakoğlu 1 Tabloda görüldüğü üzere lakapların oluşumunda Hamamcıoğlu, Hafız, Deveci, Nalbant, Cephaneci, Semercioğlu, Kapudanoğlu örnekleri gibi mesleğin; Karadenizli, Çineli, Muğlalı örnekleri gibi menşein; İncebacakoğlu, Koca, Zenci Arab Kara, Uzun, Arab, Kara, Çatık, Topal gibi fiziksel özelliklerin etkili olduğu görülmektedir. Bunlar içerisinde sadece Hamamcıoğlu lakabı iki hanede görülüp diğerlerinin hepsi birer hanede görülmektedir. 2.7. Yeniköy Mahallesinde Tespit Edilen Lakaplar Bodrum kasabası mahalleleri içinde hane sayısı itibariyle %8,8 oranıyla yedinci sırada gelen Yeniköy Mahallesi, lakaplar bakımından da %84,6’lık bir orana sahiptir. Mahalle içerisinde toplam 52 hanenin 44’ünde lakap tespit edilmiştir. Bu lakaplar aşağıdaki tabloda olduğu gibidir: Tablo 10. Yeniköy Mahallesi'nde Tespit Edilen Lakaplar Lakap Lakabın Yer Aldığı Hane Sayısı Lakap Lakabın Yer Aldığı Hane Sayısı Akçaoğlu 1 Karasülükoğlu 1 Arab Zenci Said 1 Kasaboğlu Sarı 1 Berberoğlu 1 Kavaloğlu 1 Bıyıklıoğlu 1 Kırlıoğlu 1 Boduroğlu 1 Kirişli 1 Cennetioğlu 1 Koca 1 Debbağoğlu 1 Kocagözoğlu 1 Deli 2 Korucuoğlu 1 Deveci 1 Kurusıkıoğlu 1 Deveci Boz 1 Mağriblioğlu 2 Deveci Kara 1 Mazili/Molla 1 Emiroğlu 1 Molla 1 Gebeşoğlu 1 Oduncu Yakuboğlu 2 Gökmenoğlu 1 Pabuççu Ali Usta 1 Hürmetlioğlu 1 Sarı 2 Kabadanioğlu? 1 Soytarıoğlu 1 Kambur 1 Tavaslı Ahmedoğlu 1 Kara 2 Topal Alioğlu 1 Karadenizli 1 Vardiyan 1 Tabloda görüldüğü üzere lakapların oluşumunda Pabuççu, Molla, Deveci, Korucu, Berberoğlu, Debbağoğlu, Oduncu örnekleri gibi mesleğin; Karadenizli, Mağribli, Tavaslı, örnekleri gibi menşein; Kara, Sarı, Kambur, Topal, Bıyıklıoğlu, Boduroğlu, Koca, Kocagözoğlu gibi fiziksel özelliklerin etkili olduğu görülmektedir. Bunlar içerisinde 2’şer hanede bulunan Oduncu Yakuboğlu, Sarı, Kara, Mağriblioğlu ve Deli lakapları ön plana çıkmaktadır.
Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt: 10 Sayı: 54 The Journal of International Social Research Volume: 10 Issue: 54 - 316 - 2.8. Türkkuyu Mahallesinde Tespit Edilen Lakaplar Bodrum kasabası mahalleleri içinde hane sayısı itibariyle %9,3 oranıyla beşinci sırada gelen Türkkuyu Mahallesi, lakaplar bakımından da %76,4’lük bir orana sahiptir. Mahalle içerisinde toplam 55 hanenin 42’sinde lakap tespit edilmiştir. Bu lakaplar aşağıdaki tabloda olduğu gibidir. Tablo 11. Türkkuyu Mahallesinde Tespit Edilen Lakaplar Lakap Lakabın Yer Aldığı Hane Sayısı Lakap Lakabın Yer Aldığı Hane Sayısı Becceli 1 Kapalıoğlu 2 Benceli? 1 Keleşoğlu 1 Boyrazoğlu 2 Kıyyelioğlu 1 Celmeoğlu 1 Kız Ahmedoğlu-Molla 1 Çakıroğlu-Molla 1 Koca 2 Dangalakoğlu 1 Kocamazoğlu 1 Debbağ İsmailoğlu 1 Köle 1 Deli 1 Küçük-Molla 1 Delicelioğlu 1 Mağribli Damadı-İstanköylüoğlu 1 Deveci Kara Osman 1 Mağriblioğlu 1 Dirmeli? 1 Sarı Hüseyinoğlu 1 Ebeşoğlu 1 Sarı Hüseyinoğlu-Kara İmam Molla 1 Gökçeoğlu 1 Tabancacı 1 Gülcioğlu 1 Teymurcıoğlu 2 Hafızoğlu 1 Uşe-Cezzazlı 1 Hayırsöylemezoğlu 1 Uzun 2 İdenlioğlu? 1 Varoylu? 1 İğnecioğlu 1 Zenci Arab Kara 1 Kadı Ahmedoğlu 1 Toplam 42 Tabloda görüldüğü üzere lakapların oluşumunda Koca, Uzun, Çakıroğlu, Sarı, Kara, Zenci Arab Kara, Küçük gibi fiziksel özelliklerin; Teymurcıoğlu, Tabancacı, Deveci, Hafızoğlu, Molla, Debbağ örnekleri gibi mesleğin; Mağriblioğlu, İstanköylüoğlu örnekleri gibi menşein etkili olduğu görülmektedir. Bunlar içerisinde 2’şer hanede bulunan Boyrazoğlu, Kapalıoğlu, Koca, Teymurcıoğlu ve Uzun lakapları ön plana çıkmaktadır. 2.9. Eski Çeşme Mahallesinde Tespit Edilen Lakaplar Bodrum kasabası mahalleleri içinde hane sayısı itibariyle %9,5 oranıyla dördüncü sırada gelen Eski Çeşme Mahallesi, lakaplar bakımından da %67,9’luk bir orana sahiptir. Mahalle içerisinde toplam 56 hanenin 38’inde lakap tespit edilmiştir. Bu lakaplar aşağıdaki tabloda olduğu gibidir. Tablo 12. Eski Çeşme Mahallesinde Tespit Edilen Lakaplar Lakap Lakabın Yer Aldığı Hane Sayısı Lakap Lakabın Yer Aldığı Hane Sayısı Arabacıoğlu 1 Kara 2 Berber 1 Kel 1 Cezayirli 1 Kermeslioğlu 1 Çakır 1 Kethüda 1 Çelebioğlu 1 Kirişlioğlu 1 Çubukçu 1 Menusalı? 1 Danacıoğlu 1 Molla Vesiloğlu 1 Dede-Molla 1 Sabık Dizdar 1 Deli 1 Sarı 1 Elhac 1 Semercioğlu 1 Esbiroğlu 1 Tavaslı-Ölcek 1 Giridli 1 Tavil 2 Gökçe 1 Teymur Ayak 1 Helvacıoğlu 1 Topçuoğlu 1 İmamoğlu 2 Uzun 1 İnce 1 Yelladiye? 1 İnceoğlu 1 Yemlâk? 1 İpibeseoğlu? 1 Toplam 38 Tabloda görüldüğü üzere lakapların oluşumunda Kara, Kel, Çakır, Gökçe, İnce, Sarı, Tavil, Teymur Ayak, Uzun gibi fiziksel özelliklerin; Arabacıoğlu, Berber, Danacıoğlu, Molla, Helvacıoğlu, İmamoğlu, Kethüda, Semercioğlu,
Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt: 10 Sayı: 54 The Journal of International Social Research Volume: 10 Issue: 54 - 317 - Dizdar örnekleri gibi mesleğin; Cezayirli, Giridli, Tavaslı örnekleri gibi menşein etkili olduğu görülmektedir. Bunlar içerisinde 2’şer hanede bulunan İmamoğlu, Kara ve Tavil lakapları ön plana çıkmaktadır. Buraya kadar ele alınan lakaplar, her bir mahalle için ayrı ayrı değerlendirmeye tabi tutulmuş ve miktar ve oranları ile birlikte ortaya konulmuştur. Bodrum kasabasının 9 mahallesinde mevcut hane sayısı ve lakap kullanımının yaygınlığı mukayeseli olarak ele alınmıştır. Mahallelerde mevcut hane sayısı ve lakap kullanım oranı ile ilgili olarak ortaya çıkan genel tablo aşağıda olduğu gibidir. Tablo 13. Bodrum Kasabası Mahallelerinde Mevcut Hane Sayısı ve Lakap Kulanım Oranı Mahalle Toplam Hane Toplam Hane İçinde Oranı (%) Lakap Olan Hane Toplam Hane İçinde Oranı (%) Umurca Mahallesi 79 13,4 63 79,7 Çarşu Mahallesi 67 11,4 44 65,7 Kelerlik Mahallesi 39 6,6 33 84,6 Rum Mahallesi 156 26,5 59 37,8 Kiliselü Mahallesi 31 5,3 22 71,0 Tepecik Mahallesi 54 9,2 42 77,8 Yeniköy Mahallesi 52 8,8 44 84,6 Türkkuyu Mahallesi 55 9,3 42 76,4 Eski Çeşme Mahallesi 56 9,5 38 67,9 Toplam 589 100 387 65,7 Tabloda görüldüğü üzere Bodrum kasabası mahallerinde toplam 589 hane mevcut olup hane sayısı bakımından Rum Mahallesi birinci sırada gelmektedir. Rum mahallesini Umurca ve Çarşı mahalleleri takip etmektedir. Lakap kullanımının yaygınlığı açısından değerlendirildiğinde, toplam 589 hanenin 387’sinde lakap kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu da %65,7'lik bir orana karşılık gelmektedir. Dolayısıyla hane sahiplerinin veya ailelerin yarıdan fazlasında lakap kullanımına rastlanmıştır. Mahalleler içerisinde lakap kullanımının yaygınlığı bakımından Kelerlik ve Yeniköy mahalleleri ön plana çıkmaktadır. En az orana sahip mahalle ise Rum mahallesidir. Sonuç Maliye Nezareti Defterleri’nden Varidat Muhasebesi Defterleri tasnifi içerisinde Temettuât(TMT) kataloğunda yer alan Bodrum kasabası Temettuât defterleri, Umurca Mahallesi, Çarşı Mahallesi, Kelerlik Mahallesi, Rum Mahallesi, Kiliselü Mahallesi, Tepecik Mahallesi, Yeniköy Mahallesi, Türkkuyu Mahallesi ve Eski Çeşme Mahallesine ait olmak üzere 9 adettir. Defterler toplam 162 sayfa olup içerisinde 589 hane bulunmaktadır. Bu 589 hanenin 387’sinde lakap tespit edilmiştir. Yani toplam hanenin %65,7’si lakabıyla defterlere kaydedilmiştir. Bu lakaplar yanında eniştesi, damadı, biraderi, dayısı, kaynı, zevcesi gibi isim yerine kullanılan ibareler de vardır. Aynı zamanda kâtip yazımından dolayı okunamayan lakaplar da bulunmaktadır. Temettuât defterleri sadece gelir ve gider tespitinde değil, aynı zamanda şahısların ad, lakap, baba, dede adlarının tespitinde de bizlere tarihi kaynaklık etmektedirler. Bu gibi sülale tespitleri yörenin tarihi, sosyal ve kültürel analizleri açısından oldukça önemlidir. Bunun içerisinde lakaplar ise, kişilerin sosyal mevki ve statülerinin tayin, tespit ve anlaşılmasında en mühim yardımcılardan birisidir. Bu, kişinin hangi aileye mensup olduğunun, aynı zamanda meslekî statü, dini veya ilmi niteliği olan bir sınıfa ait olup olmadığının bir işareti olarak algılanmaktadır. Bu çalışma ile aynı zamanda, nesir ve nazım türündeki eserlerin yanında Osmanlı Arşivi’nde yer alan defter ve belgelerin de Tük dili ve kültürü açısından önemli olduğunu ortaya koymak amaçlanmıştır. Defterlerde yer alan şahıs adları, yer adları ve lakaplar dil çalışmaları bakımından âdeta bir hazinedir. Özellikle lakaplar, halk arasında önemli bir yer tutmakta olup, bu lakapların kullanılışı ve yöreden yöreye uğradığı değişimi bize dil açısından önemli ipuçları sunmaktadır. Mesela, kasabadaki 9 mahalleden birinin adı Rum/reaya mahallesidir ve defter kaydına göre halkı gayrimüslimdir. Aynı mahallede Müslümanlar da sakin ise, Temettü’leri ayrı bir deftere kaydedilmiş olmalıdır. Kiliselü Mahallesi, muhtemelen reaya mahallesi iken, incelenen dönemde Müslümanlar ile meskûndur. Mahallelerin tamamına bakıldığında, Müslüman ve gayrimüslim din adamlarının ilk sırada kaydedildikleri, lakapları olmayıp, imam, müezzin, hâfız, hatib gibi dinî bir görev ve sorumlulukları bulunanlar varsa, bu meslek unvanıyla kaydedilmişlerdir. Fakat oğulları, mesela Müslüman din adamlarının çocukları İmamoğlu ve Hâfızoğlu gibi lakaplarla tanınmışlardır. Hristiyanlar arasında, mesela Papazoğlu lakabıyla tanınanlar bulunmaktadır. Meslekî zümre itibariyle, din adamlarından Molla gibi dinî tabirlerle tanınanların yanı sıra; Müslüman veya gayrimüslimlerden hac farizasını ifa edenlerin hepsi, aynı zamanda adlarının başına Hacı sıfatıyla tanınmışlardır. Talebe-i ulum’dan olanlar, yani öğrenim hayatı devam eden kimseler için de lakap kullanılmayarak, isimlerinin sonuna, yalnız Latince’den Türkçe’ye geçen efendi kelimesinin eklenmiş olması

Zafer BEGAKİS'DEN ALINTIDIR
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kimler çevrimiçi

Bu forumu görüntüleyen kullanıcılar: Hiç bir kayıtlı kullanıcı yok ve 9 misafir