BODRUM DENİZCİLİĞİ VE TEKNE YAPIMCILIĞINDA GİRİTLİ GÖÇMENLERİN ROLÜ

Girit ile ilgili Raporlar ve İnfo Grafikler Bildiriler
Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: BODRUM DENİZCİLİĞİ VE TEKNE YAPIMCILIĞINDA GİRİTLİ GÖÇMENLERİN ROLÜ

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 13 Mar 2021, 11:28

Bodrum 19.png
Bodrum 19.png (485.72 KiB) 2453 kere görüntülendi
Şekil 19 Bir gangava süngerci teknesi (Ali Şengün arşivinden).
Bodrum 20.png
Bodrum 20.png (560.29 KiB) 2453 kere görüntülendi
Şekil 20 Bodrum'un Giritli kaptan ve denizcilerinden bazıları (Ali Kemal Denizaslanı arşivinden).

Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: BODRUM DENİZCİLİĞİ VE TEKNE YAPIMCILIĞINDA GİRİTLİ GÖÇMENLERİN ROLÜ

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 13 Mar 2021, 11:30

Tekne Yapımcılığının Başlaması

Süngerciliğin tekne yapımcılığıyla buluşması da tam bu noktada gerçekleşir; daha doğrusu süngerciliğin tekne yapımcılığını teşvik etmesi, başlatması. Ali Cengiz gibi başka bir genç daha vardır bu yıllarda Giritli göçmenlerin arasında, tekne yapmakla ilgilenen, kendi teknesini yapmak isteyen bir genç: Nami’nin Mehmet, Mehmet Uyav. Onun da babası Ali Cengiz’inki gibi deniz taşımacılığından gelen Giritli bir kaptandır. Nami Kaptan. Mehmet Güllük ile Bodrum arasında gidip gelmektedir mübadeleden hemen sonraki yıllarda. Güllük’ün Bodrum’dan daha iyi bir gelecek vaat etmesi aileyi buraya da çekmektedir. Mehmet’in kafasında kendi teknesini yapma fikri vardır ama ilk denemesi başarısızdır. Vazgeçmez ve tanıklıklara göre, o da Ali Cengiz gibi bu işi öğrenmek için Bodrum yarımadasının karşısındaki Kalimnos adasına gider. Bodrum’un hemen karşısında, denizciliğin çeşitli dallarında, özellikle de süngercilik ve tekne yapımcılığında gelişmiş Kalimnos gibi bir adanın varlığı önemli bir avantajdır ve Giritli göçmenler de, Giritli lehçeleriyle de olsa sonuçta Yunanca konuştuklarından bu avantajdan en iyi yararlanabilecek konumdadırlar. Hatta denizci ailelerden gelenler daha da iyi durumdadır. Mehmet de bu şansını değerlendirmekte gecikmez, her ne kadar Yunanlılar pek yardımcı olmasalar ve hatta öğretmeyi reddetseler de, kendi çabalarıyla işi öğrenir. Rivayete göre bir ağaca tırmanıp oradan seyrederek öğrenir Yunanlı ustaların nasıl tekne yaptıklarını. Geri dönüp ilk teknesini yapar ve başarılı olur; herkesin hoşuna giden güzel bir tekne yapmıştır. Onun bu başarısı, forma süngerciliğine yeni başlamış Ali Cengiz’in ilgisini çeker. Kendisine forma süngerciliği için Yunanistan’dan bir tekne almıştır ama başka bir tekne de istemektedir ve Nami’nin Mehmet’in bu işi becerdiğini duyunca ona yaptırmaya karar verir. Anlaşırlar ve Nami’nin Mehmet Ali Cengiz’in Bodrum’un Kumbahçe mahallesinin kıyısındaki evinin önünde bir tırhandil yapar. On buçuk metre boyunda. Adını Atilla koyarlar. Tırhandil bir Ege teknesidir, Ege denizciliğine ait bir tekne gövdesi formudur. Kayığın büyüğüdür. O yüzden kayık olarak da adlandırılmıştır. Teknik açıdan bakıldığında çift başlı tekne gövdesi kategorisinde Ege’ye özgü bir tiptir. Nami’nin Mehmet’in yaptığı bu tırhandil Cumhuriyet döneminde Bodrum’da yapılmış ilk tekne ve ilk tırhandil olur. Yıl 1933’tür. Bodrum’da tekne yapımcılığı, ne kadar olduğu bilinmeyen bir aradan sonra, belki de 1850’lerde faaliyeti sona ermiş Osmanlı tersanesinden beri ilk kez tekrar başlamıştır. Haliyle ne Ali Cengiz ne de Mehmet Uyav bu girişimin yıllar sonra dünya çapında bir sektöre dönüşeceğinin farkındadırlar o sırada, binlerce irili ufaklı teknenin yapılacağı bir sektöre, otuz metrelerin üzerinde guletlerin denize indirilecekleri muazzam bir sektöre.
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: BODRUM DENİZCİLİĞİ VE TEKNE YAPIMCILIĞINDA GİRİTLİ GÖÇMENLERİN ROLÜ

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 13 Mar 2021, 11:31

Tekne yapımcılığı hemen başlamamıştır ama. Eldeki verilerden yola çıkarak o yıllarda Bodrum’da süngere giden tekne sayısını tespit etmeye çalıştığımızda şu rakamlarla karşılaşıyoruz. Bodrum Tarihi adlı kitabında Avram Galanti’nin Bodrumlu (1945: 67) toplam süngerci teknesi sayısını 89 olarak vermiştir. Bunun 41’i gangava teknesi, 11’i dalgıçteknesidir. Kalanlar da aynacı sandalıdır. İlk iki kategoride toplam 52 tekne vardır ki, ufak bir sayı değildir. Yürekli’nin (2012:47; 2017:170) verdiği sünger teknesi rakamlarına baktığımızdaysa 1951’de Bodrum’da 33’ü gangava, 9’u dalgıç ve 6’sı da aynacı olmak üzere 49 tekne olduğunu görüyoruz.Yürekli’nin listesi limana kayıtlı teknelerdir.17 Bu teknelerin ne kadarının Bodrum’da yapıldığını, ne kadarının dışarıdan geldiğini söylemek eldeki verilerle mümkün değildir. Ama Nami’nin Mehmet’in kendisi de tekne yapımcısı olan torunu Mehmet Uyav, dedesinin bu ilk tırhandilden sonra başka tekneler de yaptığını ama İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra işlerin durduğunu söylemektedir. Dolayısıyla, bu teknelerin bir kısmı 1933-45 arasında yapılmış olabilir. Ama Yürekli’nin her iki çalışmasında da yararlandığı kaynağa baktığımızda, verilerin 1951 ile 1955 arasını kapsadığını ve rakamların beş yıl boyunca neredeyse hiç değişmediğini görüyoruz; hatta gangava ve dalgıç teknelerinin sayısında az da olsa düşüş vardır. Bu rakamlar en azından 1955’e kadar Bodrum’da ciddi bir tekne yapımcılığının olmadığını göstermektedir. Gerçekten de o günlere tanıklık etmiş yaşlı denizciler İkinci Dünya Savaşı sonuna kadar kayda değer bir tekne yapımcılığının olmadığını söylemektedir.18 Olan faaliyet, çünkü bir tekne yapımcılığı faaliyeti vardır, tekne tamiratı ve tekne büyütülmesinden ibarettir. Yeni tekne yaptırmak yerine, Bodrumlu denizciler mevcut teknelerini büyüttürmektedir bu tarihlerde ve bu işleri de büyük ölçüde Ziya Güvendiren Usta yapmaktadır. Nami’nin Mehmet zaman içinde Güllük’te karar kılarak oraya yerleşmiştir. Ama Bodrum’da çalışırken hem Atilla tırhandilini yaparken hem de diğer işlerde ona yardım eden Ziya Güvendiren adında bir marangoz vardır. O da göçmendir, baba tarafından Arnavut ana tarafından Giritli. Nami’nin Mehmet’ten boşalan yeri o doldurur. Zaten Nami’nin Mehmet Bodrum’da olduğu zamanlarda da sürekli orada değildir; o zamanlar bile Güllük’e gidip gelmektedir. İlk önce tamirat ve tekne büyütme işleriyle uğraşan Ziya Usta zaman içinde tekne yapımına da başlar. Her ikisi de tırhandil olan ilk teknelerini 1947-48 tarihinde yapmıştır (Kayalar, 2015:311).



17 Yürekli sünger teknesi sayısını liman kayıtlarından almıştır. Bodrumlu’nun verdiği sayının nereden geldiği belirsizdir. Aradaki fark buradan kaynaklanıyor olabilir. Ama iki liste arasında en az beş yıl, belki de daha uzun bir süre vardır. Tekneler savaş koşullarında kaybedilmiş olabilir. Ya da belki artık süngercilik yapmıyorlardır.
18 Bu bilgi Bodrum’un artık hayatta olmayan ünlü tekne ustalarından Ali Kemal Denizaslanı’ndan alınmıştır.
Ayrıca Nami’nin Mehmet’in tekne yapımcılığına nasıl başladığıyla ilgili bilgilerin bir kısmını da o sağlamıştır.
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: BODRUM DENİZCİLİĞİ VE TEKNE YAPIMCILIĞINDA GİRİTLİ GÖÇMENLERİN ROLÜ

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 13 Mar 2021, 11:42

Bodrum 21.png
Bodrum 21.png (463.38 KiB) 2450 kere görüntülendi
Şekil 21 Bodrum'da ilk tekneyi ve tırhandili yapmış olan Nami'nin Mehmet (Ali Kemal Denizaslanı arşivinden).

Bu yıllar Bodrum’da yoksulluğun, ekonomik zorlukların çok arttığı yıllardır. Yoksulluğun yavaş yavaş sona ermesi zaman alacaktır ama bu arada Ziya Usta’nın işleri ilerlemektedir. Çırakları vardır, daha sonra Bodrum’un ve Türkiye’nin en ünlü tekne ustaları arasında sayılacak ilk çırakları: Erol Ağan, Ali Kemal, Mustafa ve Engin Denizaslanı, Mehmet Özyurt, Ziya Tünay.19 Daha başkaları da vardır; çok çırak gelir geçer Ziya Usta’nın yanından. Ama bu isimler, bu meslekte kalacak, bu mesleği ilk önce Türkiye’de, daha sonra Bodrum’da önemli bir yere getirecek geleceğin ilk kuşak Bodrumlu ustalarıdır. Aralarında ağırlık hâlâ Girit göçmenlerdedir ama yerliler de hem tekne yapımcılığı olsun hem süngercilik gibi diğer



19 Bu listede ilk dördü Giritli denizci ailelerden gelmektedir. Erol Ağan’ın hem babası hem dedesi taşımacılık kaptanlarıdır. Mehmet Özyurt ise Girit göçmeni değilse de, yerli denizci bir ailedendir.
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: BODRUM DENİZCİLİĞİ VE TEKNE YAPIMCILIĞINDA GİRİTLİ GÖÇMENLERİN ROLÜ

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 13 Mar 2021, 11:46

denizcilik alanları olsun yavaş yavaş bu mesleklere kaymaya başlamışlardır. Mehmet Uyav Bodrum’da ilk tekneyi yapan ustadır ama Bodrum’da tekne yapımcılığının kök salarak bugün dünya çapında bir sektöre dönüşmesini sağlayan kişi Ziya Güvendiren olacaktır.
Bodrum 22.png
Bodrum 22.png (766 KiB) 2449 kere görüntülendi
Şekil 22 Ziya Güvendiren (üstte sağda) ve ilk çırakları/kalfalarından bir kısmı. Üst sol ikinci Erol Ağan, alt sağ ise Ali Kemal Denizaslanı'dır (Ali Kemal Denizaslanı arşivinden).


Süngerciliğe talep yeni teknelerin yapılmasını teşvik etmiştir. Tekne yapımcılığının yıldızı her geçen gün biraz daha parlamaktadır. Ellilerin sonunda, yaklaşık 1958-59’da, hem Mehmet Uyav hem de Ziya Güvendiren, birbirlerinden bağımsız olarak, ilk kez gulet gövde formunda birer tekne inşa ederler. Bodrum için son derece önemli bir adımdır. Tırhandile ek olarak gulet yapımına da başlanmıştır. Gulet ileride, altmışların ikinci yarısından itibaren yavaş yavaş belirecek Mavi Yolculuk deniz turizminin ana tekne tipini oluşturacaktır. Ama ilk başta büyük balıkçı tekneleri tratalar olarak kullanılırlar. Bu gulet biçimindeki tratalar sayesinde Bodrum’da balıkçılıkta ufak teknelerden büyük teknelere geçiş gerçekleşmiştir. Balıkçılık hiçbir zaman Bodrum denizciliğinin büyük alanlarından birine dönüşmez ama hem bir yandan irili ufaklı balıkçı kayık ve teknelerine olan talep tekne yapımcılığını teşvik eder hem de bir süre sonra ufak da olsa Bodrum’un kendi trata filosu oluşur. Giritli göçmenler balıkçılıkta da etkindir. Teknelerde reis, kaptan ve mürettebattırlar ama aynı zamanda hem yatırımcı hem de tüccar olarak balıkçılık sektöründe de rol alırlar. Balıkçılık kısa süreli bir çıkış olmuşsa da,



Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: BODRUM DENİZCİLİĞİ VE TEKNE YAPIMCILIĞINDA GİRİTLİ GÖÇMENLERİN ROLÜ

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 13 Mar 2021, 11:48

tekne yapımcılığında gulet yapımını başlatmış olmasıyla önemli bir rolü vardır Bodrum denizciliğinde.
Bodrum 23.png
Bodrum 23.png (135.29 KiB) 2449 kere görüntülendi
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: BODRUM DENİZCİLİĞİ VE TEKNE YAPIMCILIĞINDA GİRİTLİ GÖÇMENLERİN ROLÜ

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 13 Mar 2021, 11:48

Yukarıdaki tablo, daha önce Bodrumlu ve Yürekli’nin rakamlarından yola çıkarak yapılmış tekne yapımcılığına dair tartışmayı, Bilgin’den (2018:50-51) yararlanılarak yapılmış Bodrum’daki yıllık toplam kayık sayılarıyla daha geniş bir perspektife oturtmaktadır.20 Bu tablo hem 1930 – 1963 arasını kapsamaktadır hem de bu tabloya balıkçı kayıkları ve daha sonra başlayacak olan nargileli süngercilik yapan kayıklar da eklenmiştir. Daha önce belirttiğimiz gibi, veriler bize teknelerin nerede yapıldıklarını söylememektedir. Sadece o yıl Bodrum’da kaç tekne olduğunu göstermektedirler. Ama 1944 yılındaki ani çıkış dışında, 1952’ye kadar gerçekten de artışlar ufaktır. Bu tarihten sonra artış görüyoruz. Tablo, yaşlı denizcilerin ve tekne ustalarının anlattıkları başlangıç öyküsünü doğrulamaktadır. Tekne yapımcılığında kıpırdanma gerçekten de İkinci Dünya Savaşı’nın bitimiyle başlamaktadır. Tablo daha da ileri tarihleri kapsasaydı, özellikle 1970’lerin sonundan itibaren çok daha büyük bir artış görmemiz gerekecekti ama bu konumuzun dışındadır.

Tekne yapımcılığının ilk büyük itici gücü süngercilik olmuştur. Süngercilik tırhandili doruğa taşımıştır. Özellikle yüzeyden hortumla yapılan süngercilik kendi ekseninde rahatlıkla dönen tekne gerektirdiğinden, bu konuda en iyi teke olarak kısa omurgalı tırhandil tercih edilmiştir. Balıkçılıkla piyade yapımı artmış ama trata yapımında da gulet belirmiştir. Guleti doruğa taşıyan da Mavi Yolculuk, yani turizm olur. Süngercilik, özellikle 80’lerde gelen bir hastalık yüzünden tamamen sona erer ama Mavi Yolculuk turizmi onun yerini fazlasıyla doldurarak tekne yapımcılığını muazzam boyutlara taşır. İlk başta Giritli ustaların çoğunluğunu oluşturduğu Bodrumlu tekne yapımcılarının elinde gulet, Bodrum guleti adı altında dünya çapında bir tekne tipi ve markasına dönüşür. Arka arkaya birçok tersane kurulur. Ziya Usta’nın ilk kalfalarından Erol Ağan tersanesini kendi çabalarıyla Bodrum dışındaki İçmeler bölgesine taşıyarak bu işkolunun özgürce gelişeceği bir alanın, bir tersaneler mahallesinin temellerini atar. Hem tekne yapımcılığının hem de Mavi Yolculuk deniz turizminin doksanların başında böyle bir düzeye ulaşmasıyla sadece Giritli göçmenler ile Bodrumlu yerlilerin değil, Türkiye’nin de birçok yerinden insanların katılımıyla, en azından teknolojik anlamda çok daha geniş, çok daha zengin bir denizcilik kültürü belirecektir Bodrum’da bu tarihlerde.21





20 Bilgin’in kitabının yayınlandığı yıllarda tekneler için tekne yerine kayık terimi kullanımı yaygın olduğundan
tabloda Bilgin’in kayık terimi olduğu gibi korunmuştur.
21 Burada denizcilik kültürünü kendi içinde teknolojik ve toplumsal olarak ikiye ayırmakta yarar görmekteyim. Hangisinin daha belirleyici kabul edilmesi gerektiği tartışmaya açıksa da ve o tartışmaya burada girmeyeceksem de, aynı tarihlerde Bodrum denizcilik kültürünün toplumsal yanı giderek güçlenen turizmin olumsuz etkilerinden dolayı gün geçtikçe gerilemektedir; yavaş yavaş kaybolmaya başlamıştır.
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: BODRUM DENİZCİLİĞİ VE TEKNE YAPIMCILIĞINDA GİRİTLİ GÖÇMENLERİN ROLÜ

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 13 Mar 2021, 11:51

Bodrum 24.png
Bodrum 24.png (615 KiB) 2449 kere görüntülendi
Şekil 23 Bodrum'da bir tırhandil denize indirilirken (Ali Şengün arşivinden).

Neden Giritliler?

Bodrum’da denizciliğin bu boyutlara ulaşması yüz yıldan kısa bir sürede gerçekleşmiştir. 1890’larda Bodrum denizciliğinin bulunduğu noktayı bir referans olarak alırsak bu aslında bir yeniden doğuştur. Her ne kadar 1890’larda Bodrum’da denizcilik izleri görüyorsak da (henüz ayrıntıları bilinmeyen bir denizcilik) bu denizcilik Cumhuriyet’in ilk yıllarında yoktur, kaybolmuştur. Kültürel anlamda mevcut nüfus içindeki izlerinin bu kadar kısa sürede kaybolması elbette mümkün değildir.22 Fakat fiziksel alt yapısı büyük ölçüde kaybolmuş gözükmektedir ki, bu alt yapının büyük kısmı, örneğin kayıtlarda geçen kırk teknelik gangava filosu da dâhil, büyük ölçüde Bodrumlu Rumlarla birlikte var olmuş olabilir. Ama bu döneme dair verilerin son derece sınırlı olmaları, nasıl bir denizciliğin olduğunu tespit etmemizi veya var olan denizciliğin gelişmişlik düzeyini belirlememizi engellemektedir. Bununla beraber, Bodrum’a son olarak 1923-24 Mübadelesi’yle gelmiş Giritli göçmenler, eğer geldikleri yeri Bodrum’un karşısındaki Kos ve Kalimnos adalarıyla, özellikle de ikincisiyle birlikte

22 Bodrum’da bu tarihlerde var olan denizcilik hangi düzeyde olursa olsun, yüzeysel anlamda bile olsa Bodrum halkının denizcilikle tanışıklığının olduğunu gösteren işaretler vardır. Bu hem Hıristiyanlar hem de Müslümanlar için geçerlidir. En azından on dokuzuncu yüzyılın ilk yarısında burada bir Osmanlı taşra tersanesi vardır. Bu yüzden, kültürel düzeyde izleri ne kadar silik de olsa hâlâ sürüyor olmalıdır Cumhuriyet’in ilk yıllarında.
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: BODRUM DENİZCİLİĞİ VE TEKNE YAPIMCILIĞINDA GİRİTLİ GÖÇMENLERİN ROLÜ

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 13 Mar 2021, 11:52

düşünürsek, hazır bir denizcilik kültürünün içine gelmiş, buna dâhil olmuşlardır. Ama geldikleri yeri sadece Bodrum olarak düşünürsek, o tarihte Bodrum’da kayda değer bir denizcilik kültürünün olmadığı gözüküyor, ki Giritli göçmenlerin denizcilikle ilgili ilk deneyimlerinde ya da daha doğru bir deyişle kültürel ve eğitimsel etkileşimlerinde ve denizcilikle ilgili kurucu öykülerinde baş aktörün Kalimnos olması da bunu desteklemektedir. Bodrum’a yerleşen ilk kuşak Giritli göçmenlerin arasında denizci ailelerin sayısı az değildir. Babalar arasında nakliye denizci ve/veya kaptanları çoktur. Muhtemelen ufak balıkçılıkla uğraşanların da sayısı az değildir. Ama süngercilik geçmişi olan aileler henüz tespit edilememiştir; süngercilik burada öğrenilmiş gözükmektedir. Aynı şekilde tekne yapımcılığı geleneği de yoktur; o da burada öğrenilmiştir. Yerel anlatılar ve/veya aile öyküleri her iki meslek dalının tarihini de Kalimnos’a ziyaret ve bu ziyaretin içerdiği bir öğrenme süreciyle başlatmaktadır. Dolayısıyla, büyük ölçüde Giritli göçmenlerin başı çektiği Bodrum denizciliğin ikinci kez veya yeniden doğuşu süreci iki kaynaktan, iki denizcilik kültüründen beslenmiştir: Girit veya Kos’tan Bodrum’a göç etmek zorunda kalmış Giritli denizci ailelerin beraberlerinde getirdikleri denizcilik kültürü ve Kalimnos’un denizcilik kültürü.

Giritli denizci aileler Girit’in çeşitli yerlerinden gelmiştir ama Bodrum’a yerleşmiş denizci ailelere baktığımızda, Spinalongalıların veya Giritli göçmenlerin deyişiyle İspirnalongalıların diğerlerinden biraz daha fazla sayıda olduklarını görüyoruz. Giritli Müslümanlar arasında denizcilik kültürü Hıristiyanlar arasında olduğu kadar yaygın değildir ama onların arasında da köklü bir denizcilik geleneği vardır. Örneğin, İngiliz amirali Spratt Girit hakkında yazdığı 1865 tarihli çalışmasında Girit’in doğusundaki Mirabella Körfezi’nin kuzey tarafında bulunan Spinalonga adasının tamamen denizcilikle uğraşan bir Müslüman yerleşimi olduğunu ve bu özelliğiyle Girit’te tek olduğunu söylemektedir. Bodrum’da da Spinalongalı göçmenlere rastlıyoruz. Bunların bir kısmı kendi tekneleriyle geldikleri gibi, bu kültürlerini Bodrum’da da sürdürmüşlerdir. Amiral Spratt’a göre (1865:118-120) Spinalongalıların bir kısmı mükemmel denizcilerdir. Mükemmel oldukları gibi, Spratt’ın kitabını yazdığı tarihten birkaç yıl önce donattıkları brik arma bir yelkenliyi İngiltere’ye gönderecek kadar da cesur girişimcilermiş. Gemiyi malla yükleyip en iyi kaptanlarına teslim etmişler ama maalesef İngiltere yolunda çıkan bir fırtına sonucunda batmış. Sonra bunun yerine başka bir brik donatamamışlar. Bu uzun mesafe deniz taşımacılığı denemesinden sonra kendilerini Girit kıyı hattında ve Doğu Akdeniz’de deniz taşımacılığıyla sınırlandırmışlar. Amiral Spratt ayrıca kitabının bu bölümünde, ağırlıklı olarak denizcilikle uğraşan Spinalongalıların yedi, sekiz uskuna ve on ile on iki kadar feluka veya kayıkları (muhtemelen tırhandil) olduğunu ve hem kendi adalarının
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: BODRUM DENİZCİLİĞİ VE TEKNE YAPIMCILIĞINDA GİRİTLİ GÖÇMENLERİN ROLÜ

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 13 Mar 2021, 11:56

kıyıları boyunca ticaret yaptıklarını hem de diğer adalar ve Anadolu’dan ahşap, tahıl ve kavun taşıdıklarını da belirtmektedir. Elimizde Spinalongalıların Türkiye’nin nerelerine dağıldıklarını gösteren bir çalışma veya belge yoksa da, Bodrum’un denizcilik kültürünün gelişim sürecinde Spinalongalı denizciler ve denizci-tüccarlarla karşılaşıyoruz.
Bodrum 25.png
Bodrum 25.png (267.6 KiB) 2449 kere görüntülendi
Şekil 24 Girit'in doğusunda Spinalonga adasının bulunduğu körfez.

Hem Spinalongalılar hem de diğer Giritlilerin içinden çıkıp geldikleri denizcik kültürünün büyük ölçüde hem kıyı hem de açık deniz taşımacılığı olduğu görülüyor. Deniz taşımacılığına Bodrum’da da devam ediyorlar ve 1950’lerin sonundan itibaren kara taşımacılığının gelişmesiyle yavaş yavaş yok olmasa muhtemelen daha da sürdüreceklerdir. Ama bu tarihlerde sona eriyor Bodrum’un deniz taşımacılığı. Bu arada bununla yetinmeyip süngercilik ve tekne yapımcılığı gibi başka alanlara geçmek isteyenler de var. Bodrum’a yerleşen Giritliler toprak yoksulu. Hem Bodrum bu konuda iyi bir yer değil hem de Rumlardan kalmış topraklara yerliler de rakip çıkmış. Toprak olmayınca en önemli ikinci kazanç kapısı deniz oluyor. Bu durum muhtemelen daha çok denizci ailenin Bodrum’u seçmesine sebep olarak buradaki denizci kökenli Giritli ailelerin sayısını arttırıyor, Bodrum’da yoğunlaşmalarına sebep oluyor.
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Cevapla

Kimler çevrimiçi

Bu forumu görüntüleyen kullanıcılar: Hiç bir kayıtlı kullanıcı yok ve 3 misafir