BİR ADA HİKÂYESİ’NDE TARİH VE BELLEK Alev ÖNDER

Girit ile ilgili Raporlar ve İnfo Grafikler Bildiriler
Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

BİR ADA HİKÂYESİ’NDE TARİH VE BELLEK Alev ÖNDER

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 26 Kas 2019, 19:16

BİR ADA HİKÂYESİ’NDE TARİH VE BELLEK


Alev ÖNDER


ÖZET


Yaşar Kemal, “Bir Ada Hikâyesi’’ başlıklı dörtlemede farklı etnik ve dinî kimliğe sahip insanların Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra, imgesel bir adada yaşadıkları dramı şiirsel bir dille anlatmaktadır. Dörtlemenin birinci kitabı “Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana” romanında Hıristiyan Rum Vasili ile Müslüman Türk Yüzbaşı Poyraz Musa’nın sığındıkları adada kendi ben’leri, ötekiler ve doğa ile ilişkileri dile getirilmektedir. İlk romanda Vasili ve Poyraz Musa’nın savaş sonrasında yaşadıkları travmaların üstesinden gelme gayretlerini dile getiren yazar, ikinci kitapta savaşın acılarını yaşayan farklı etnik ve dinî kimliğe sahip toplulukların geleceği birlikte kurma çabalarını anlatmaktadır. Bu çalışmada dörtlemenin ikinci kitabı olan “Karıncanın Su İçtiği” adlı roman incelenecektir.

Savaş ve göçün karakterlerin yaşamına etkisini ele alan Yaşar Kemal, insan gerçekliğine odaklanmaktadır. Bireysel ve toplumsal kimlik oluşumunu etkileyen olaylar, insan merkezli bir anlatımla
aktarılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, savaş ve göçün ada topluluğunun kimlik inşasına yansımalarını sorgulamaktır. Tarih-kimlik ilişkisini hümanist bir tavırla ele alan Yaşar Kemal’in romanını klasik kahramanlık anlatılarından farklı kılan hususlar ortaya konulacaktır. Tarihsel süreklilikte önemli bir kopuşun yaşandığı zaman dilimini anlatan yazar, insanın iç dünyasının zenginliğine ve karmaşasına ışık tutar. Karakterlerin kendi geçmişleri ile hesaplaşma biçimlerinden yola çıkılarak romanda bireysel ve toplumsal belleğin inşası tahlil edilecektir.


Anahtar Kelimeler: Yaşar Kemal, Bir Ada Hikâyesi, tarih, bellek.





Bu makale, “VI. International Multidisciplinary Congress of Eurasia” adlı kongrede sunulmuş bildirinin genişletilmiş şeklidir.



Öğr. Gör. Dr., Adana Bilim Ve Teknoloji Üniversitesi, El-mek: aonder@adanabtu.edu.tr
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: BİR ADA HİKÂYESİ’NDE TARİH VE BELLEK Alev ÖNDER

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 26 Kas 2019, 19:17

HISTORY AND MEMORY IN AN ISLAND STORY


ABSTRACT

In the tetralogy titled ‘An Island Story’ Yaşar Kemal lyrically depicts the drama of people from different ethnicity and region in Anatolia after World War I, on an imaginary island. In this paper the second novel of the tetralogy, Karıncanın Su İçtiği (Where the Ant Sips Water) will be analyzed. The first book of the tetralogy called Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana (Look! Fırat River Bleeds) narrates the relationship between Christian Rum Guardian’s and Muslim Turkish Poyraz Musa’s self- identities, the others and nature in the island they nestled. The struggle of the people who try to overcome the trauma after the war narrated in the book. The second book narrates the struggle of different ethnic and religious communities, who suffer the damages of the war, to form a common future.

Yaşar Kemal, who deals with the effects of war and migration on the lives of the characters, focuses on ‘human reality.’ He reports the events, which affected the formation of individual and social identity, in an anthropocentric discourse. The aim of this paper is to question the role of war and migration on the identity construction of the island community. Yaşar Kemal’s work differs from classical narratives of heroism in its humanistic approach to the relation between history and identity in many respects, which will also be a exposed. The author who narrated a notable break in the historical process sheded light to the richness and complexity of the people’s inner lives. This paper will start from how the characters settle accounts with their own histories, and analyze the construction of individual and social identity.


STRUCTURED ABSTRACT

Yaşar Kemal is a well known and prolific author of novels, essays, interviews, and short stories. He has influenced Turkish literature and world literature and has been short-listed for the Nobel Prize in Literature. Some of his books have been translated into English by his wife Thilda Kemal. Yaşar Kemal has regularly spent time in foreign countries such as Sweden and France. He has referred to himself as Homer. Kemal has written on a wide range of subjects including nature, migration, exploitation, and poverty. He criticizes feudalism and exploitation. His works were nourished by his knowledge of folk culture. His travels as a journalist provided with him a remarkable opportunity for observation. His experiences among peasants and workers on the Anatolian mainland, particulary in the Çukurova region, transformed him into a defender of the impoverished and desperate.

While creating humane portraits of people, he has focused on the inner lives of his characters. In his books, he builds bridges between different cultures through epic and lyrical discourse. Yaşar Kemal was heralded as an author of world literature because of the content and technical features of his works. With a notable place in the world of literature, he has achieved international recognition and success through his valuable novels, stories, and interviews. He claims, “the novelist’s job


Turkish Studies
Volume 13/20, Summer 2018
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: BİR ADA HİKÂYESİ’NDE TARİH VE BELLEK Alev ÖNDER

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 26 Kas 2019, 19:18

is to reach the deepest part of human psychology.” This humanistic point of view dominates his novels and stories, contributing to their universality. In this paper, I will examine his notable place in the world of not only Turkish literature but also world literature by analyzing one of his most famous novels.

In the tetralogy An Island Story, Yaşar Kemal lyrically depicts the dramas of peoples from different ethnicities and regions in Anatolia after World War I, setting them on an imaginary island. In this paper, the second novel of the tetralogy, Karıncanın Su İçtiği (Where the Ant Sips Water) will be analyzed. The first book of the tetralogy, Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana (Look! Fırat River Bleeds) narrates the struggles of the people who try to overcome the trauma of the war. The novel narrates the relationships of Christian Rum Vasili and Muslim Turkish Poyraz Musa’s self-identities and the natural world of the island they inhabit. They share the sorrow of migrants who have had to leave the island because of an exchange aggrement. The second book also narrates the struggles of different ethnic and religious communities who have suffered during the war to build a common future. In the second book, the adventures of migrants from Greece are narrated in a poetic discourse. The author describes the situation of Anatolia after the war and migration. He draws a big picture in a realistic style. Although Muslim people want to help migrants, they were experiencing difficult conditions themselves. The author examines the effects of war from multiple perspectives.

Yaşar Kemal, who deals with the effects of war and migration on the lives of the characters, focuses on ‘human reality.’ He reports the events that affect the formation of individual and social identity using an anthropocentric discourse. He narrates the struggles of the people who try to overcome the trauma after the war. Yaşar Kemal's life affected his fiction, as autobiographical components play a significant role in his work. I reveal the autobiographical dimensions of Karıncanın Su İçtiği (Where the Ant Sips Water). As critics have stated, both vernacular and universal features appear in the books of Yaşar Kemal. He was able to sincerely express and transform into words the emotions and thoughts of intense human experiences. His approach to nature and “others” will be analyzed in this paper. How did he narrate the struggles of different ethnic and religious communities who suffered through the war to build a common future? I will discuss the significant contribution of the writer to the literature of trauma and migration. The aim of this paper will be to question the role of war and the past on the identity construction of members of the island community. This paper will suggest how Yaşar Kemal’s work differs from classical narratives of heroism in its humanistic approach to the relation between history and identity. How do the characters come to terms with their own histories and their construct individual and social identities? In order to answer these questions, this paper will reflect on the representation of individual and cultural memory in Karıncanın Su İçtiği (Where the Ant Sips Water). The purpose of this paper is to examine the history-identity relationship in the novel through the lens of memory.

Yaşar Kemal’s work deals with the relationship of the human being to other humans, nature, and the state. He suggests that the meaning of the home and homeland have to change after war and migration. Subjective experiences play a notable role in the minds of his characters,


Turkish Studies
Volume 13/20, Summer 2018
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: BİR ADA HİKÂYESİ’NDE TARİH VE BELLEK Alev ÖNDER

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 26 Kas 2019, 19:19

and the author explores the effects of these experiences in his characters’ lives as they struggle to heal their wounds on the island of Karınca (Mirmingi). Yaşar Kemal emphasizes that people with different ethnic and religious identities are united by these traumatic memories. Individual and social memory play a significiant role in building new identities on the island. The author underlines that hope will emerge in spite of the war and migration. In Karıncanın Su İçtiği (Where the Ant Sips Water) the characters share their sorrows with one another. Yaşar Kemal emphasizes the power of sharing emotions and thoughts to create cultural memory. The people use epics, songs, and tales as a means to unite the different communities on the island. Transfering these emotions builds cultural history and identity. The author underlines the reality that multicultural order is only possible by means of this unity and solidarity. The minorities who advocate the values of the lands that they internalized as their homelands are narrated through their relationship to the past. In the tetralogy An Island Story, the author acted as an opponent to the war.

Keywords: Yaşar Kemal, An Island Story, history, memory.

Alev ÖNDER
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: BİR ADA HİKÂYESİ’NDE TARİH VE BELLEK Alev ÖNDER

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 26 Kas 2019, 19:20


Giriş

Yaşar Kemal, savaş ve göçlerin Anadolu coğrafyasına ve Anadolu insanına yansıma biçimlerini “Bir Ada Hikâyesi” dörtlemesinde1 şiirsel bir dille anlatmaktadır. Savaş ve göç deneyiminin ardından yaşanan dramı roman karakterlerinin iç dünyasına odaklanarak yansıtmaktadır. Lozan Mübadelesinden sonra simgesel bir adada yaşananlar anlatılırken “insan merkezli bakış açısı’’ dikkat çekmektedir. Yaşar Kemal, Türkiye- Yunanistan nüfus mübadelesinin barış içinde yaşayan ada topluluğuna etkisini resmî tarihin kitabî söylemlerinden uzak bir tutumla dile getirmektedir.

Bir Ada Hikayesi Dörtlemesi’nde insanın insanla ve doğayla ilişkisi tarih ve kimlik kavramları üzerinden irdelenirken bireysel bellek ile toplumsal bellek iç içe yansıtılır. Dörtlemenin ilk kitabı, Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana, zorunlu göçle Karınca Adasından ayrılmak zorunda kalan azınlık topluluklarının yaşadığı acıyı, adada kalan Poyraz Musa ve Vasili başta olmak üzere geçmişin travmatik olayları ile hesaplaşan karakterlerin iç dünyasını yansıtmaktadır. Bu çalışmada tahlil ettiğimiz Karıncanın Su İçtiği adlı ikinci romanda ise adaya yerleşen mübadillerin ve aynı zamanda “Karınca Adası’nın kendisinin yeni bir kimlik inşa etme serüveni ele alınmaktadır.

Yaşar Kemal’in kurguladığı alternatif tarih söylemi, hakim kahramanlık anlatılarından uzaktır. İnsan odaklı bir yaklaşımla savaşların bireysel ve kültürel hafızada yarattığı izleri sorgulayan yazar, savaş karşıtlığını açık bir dille ortaya koyar. Karıncanın Su İçtiği adlı romanda karakterler, geçmişi ortak savaş sahnelerinden kalan ortak acılarla anımsadıklarında kolektif bir topluluk bilinci oluşmaya başlar. Tarih algısı, göç, insan-mekân ilişkisi romanda savaş teması ile bağlantılıdır. Çalışmamızda resmi söylemin tek sesliliğinden uzaklaşan alternatif tarih algısı, yazarın tarihi malzemeyi ele alma yöntemi karakterlerin geçmişi hatırlama biçimleri, toplumsal cinsiyet ve savaş ele alınacaktır.






1 Dörtlemenin kitapları: Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana (1997), Karıncanın Su İçtiği (2002) Tanyeri Horozları (2002), Çıplak Deniz Çıplak Ada (2012).
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: BİR ADA HİKÂYESİ’NDE TARİH VE BELLEK Alev ÖNDER

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 26 Kas 2019, 19:22

Karıncanın Su İçtiği Romanında Tarih ve Bellek

Yaşar Kemal, romanın adını metnin girişinde Karadeniz bölgesine ait olduğunu vurguladığı bir balıkçı deyimi ile açıklar: “Deniz o kadar durgun, o kadar durgundu ki karıncalar su içerdi” (Kemal, 2017). Yazar, romanda Nişancı Velinin balıkçılık günlerini anlatırken (Kemal, 2017: 88,
420) de aynı deyime yer verir. Zorunlu göç sonrasında boşalan adanın ıssızlığına dikkat çeken yazar, bireysel ve toplumsal tarihi doğa-insan ilişkisini merkeze alarak anlatmaktadır. Vasili ve Poyraz Musa başta olmak üzere adada yeni bir kimlik inşa etmeye çalışan karakterler, yaralı ruhlarını iyileştirme çabası içindedir. Adaya yeni gelen mübadillerle onları biraraya getiren husus, savaş ve göç sonrasında ada gibi ıssızlaşan ve eksilen yaşamlarıdır. Kimliklerini yeniden inşa etmeye çalışırken benliklerinin kayıp parçaları kimi zaman doğada kimi zaman “öteki’’ kimliklerde bulunacaktır. Roman, diyaloğun toplumsallığa dönüşmesini, tek tek bireysel öyküler ve acıların aslında herkese ait olduğunu vurgular ve bu bireysel öykülerden kaynaklanan deneyimin nasıl olumlu yönde kullanılabileceğine işaret eder (Köroğlu, 2015: 221).

1. Savaş Travması ve Bellek


Birinci Dünya Savaşı ve sonrasında Anadolu’da farklı savaşlara tanıklık etmiş roman karakterlerinin zihinlerinde savaş sahnelerinin izleri geniş yer tutar. Mekansallaşan bellek ile roman karakterlerinin gündelik yaşamında geçmişin olay ve olguları etkili olur. 1915-1925 yılları arasında farklı cephelerde bulunmuş karakterlerin öznel deneyimleri ile ortaya çıkan bedensel ve ruhsal değişim romanın odak noktasıdır. Vasili’nin ruh hali, klinik vaka incelemelerinde savaş sonrasında ruhsal açıdan sıkıntı yaşayan askerlerin travmatik öznel deneyimlerine dair bulguları düşündürmektedir (Schacter, 2010: 304). Yaşar Kemal, savaşın bireylerde açtığı yaraların geçmişten bugüne taşındığına ve geleceği de şekillendireceğine dikkat çeker. Farklı cephelerde savaşıp ölümlere tanıklık etmiş bir beden; beklentileri, anıları, gelgitleri, çelişkileri, hayal kırıklıkları ve karabasanlarını şimdiye taşıyan bir mikro tarih anlatısına dönüşür. Romanda şu sözler Vasili’nin geçmişe dair hatıralarını yansıtırken asker bedeninin mekansallaştığına da işaret eder:

“Kırmızı benekli kayalığı çıkarken bir çiçek gördü. Moru mavisi ışıl ışıl yanıyordu. Çanakkale’de büyük bir çatışmada yeşil, çimenli bir çukurun içinde yatarken böyle bir çiçek görmüş, hayran bakarken bir top güllesi gelmiş az ilerisine düşmüş, toprak, yeryüzü, gökyüzü sallanmış, çığlıklar, iniltiler dünyayı doldurmuş, kollar, bacaklar, başlar, gövde parçaları, kan her bir yana saçılmış, Vasili bir ara derin bir karanlıkta kalmış, önündeki mavi çiçek keskin bir ışığın ortasına oturmuş, mavisi büyüdükçe büyümüş, yayılmış, Vasili gözünü açtığında omuzundan sızan kan mavi, mor parıltıya karışmış. Ardında da kızıl kanı görmüştü” (Kemal, 2017: 14).

Vasili savaştan döndüğünde insanlarla hiç konuşmamıştır. Hep ağaçlarla, kuşlarla, toprakla, denizle konuşmuş; bir taşın üstüne oturup denize gözlerini dikmiş ve sadece karanlığa bakmıştır. Adalılar, “Vasili savaş vurgunu olmuş, diyorlardı” (Kemal, 2017: 27). Vasili’yi en iyi anlayanlardan biri Çanakkale’de eşi şehit olan Melek Hatun’dur. “Savaş çıktı. Dağ gibi gemiler gelmiş öteki denizin Çanakkalesine. Ben bunun (Kadri Kaptan’ın) babasına, bak, dedim, askere gitme. Oraya giden gelmiyor. (…) Bunun babasının deliliği tuttu beni dinlemedi. Bir sabah erkenden onu aldılar götürdüler. (Kemal, 2017: 39)

Romanda Melek Hatun, asker Topal Hasan adaya döndüğünde ondan dinlediği savaş öyküsünü ayrıntılı bir şekilde aktarır. Cephede gemilerden askerlerin üstlerine ateş yağmıştır. Birinci pehlivan olarak tanınan Topal Hasan, gökten taş, toprak, kan yağdığı anda bacaklarını kaybettiğini söyler. Melek Hatun, ona kendi eşini sorduğunda “seninki yanımdaki siperdeydi’’ diye yanıtlayan Topal Hasan, “Toz, hava, kan. Toz, hava, kan’’ (Kemal, 2017: 40) diye tekrar etmeye başlar. Kesik kesik cümleler ve tekrarlar hem savaş sahnelerinin bireyin bedeninde ve ruhunda bıraktığı kalıcı izlere hem de acının sürekliliğine işaret etmektedir. “Babam Çanakkalede toz olmuş. Onun parmak kadar bir parçasını bulamamışlar ki gömeler. Arkadaşlarının da hepsi toz olmuş da havaya karışmış.

Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: BİR ADA HİKÂYESİ’NDE TARİH VE BELLEK Alev ÖNDER

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 26 Kas 2019, 19:23

Kanları bile toz olmuş da yere bir damla bile kan düşmemiş.” (Kemal, 2017: 389) diyen Kadri Kaptan da cephede yaşananları tanıkların gözünden duygusal bir tavırla aktarmaktadır. Melek Hatun şehit olan eşi ile Hayri Efendi’nin iki oğlundan söz ederken “Orada toza, havaya karışmışlar. Hayri Efendi buna inanmadı da aylarca bütün Çanakkalenin dağlarını, ovalarını dolaştı da oğullarının bir parmağını bile bulamadı. Ondan sonra da dünyaya küstü” (Kemal, 2017: 104) der. Hayri Efendi ile ortak acılarını vurgular.

Adaya gelen bir göçmen grubu da savaş nedeniyle yaşanan dramın tanıklarıdır. Onları karşılayan Poyraz Musa, gelenlerin hepsinin bir deri bir kemik olduğunu ve yürümekte güçlük çektiklerini vurgular. Poyraz gençlerden birine “ne zamandan bu yana böylesiniz” diye sorar. Genç adam: “Çoktandır biz böyleyiz. Birkaç aydır bize kimse bakmadı. Millet bıkmış!” (Kemal, 2017: 78) der. Farklı savaşlarda giderek yoksullaşan köylüler Melek Hatun gibi eşlerini savaşa göndermek istemezler. Genç adamın kesik sağ bacağının çırılçıplak ortada olduğunu gören Poyraz, şalvarının örttüğü sol bacağının da dipten kopmuş olduğunu fark eder. Farklı etnik ve dini kimliğe sahip insanlar bedenlerinde ve ruhlarında savaş nedeniyle açılan ortak yaralarda birleşirler. Eksilmeler, kayıplar ve yenilgiler toplulukta kolektif bilinç yaratmaya başlar. Tek tek öznelerin acısının yerini topluluğun acısı alır. Müslüman Türk Yüzbaşı Poyraz Musa, Sarıkamış trajedisi başta olmak üzere tanık olduğu savaşlar ve yıkımlardan sonra bu adaya sığınmıştır. Görünüşü bakımından Topal Hasan’ı da hatırlatan genç bir mübadile “ayağını nerede bıraktın? diye soran Poyraz Musa “Allahuekberde” (Kemal, 2017: 78) diye kısa ve hüzünlü bir yanıt alır. Cephe adları söylendiği anda konuşmanın kesilmesi anlam bakımından önemlidir. Suskunluğun taşıdığı hüznün yanı sıra yaşamı alt üst eden anları ifade edecek sözcük bulunamayışına da işaret edilmektedir.

Savaşta ayağını kaybeden bir başka isim Ali Çavuş: “Tahta ayağımı sorarsanız Çanakkale’ye kurban gitti. Bir karanlığa battım çıktım. Baktım diz kapağımın üstünden bacağım kesilmiş. Küstüm kaldım. Baktım biraz düşündüm, ben böyle nasıl yürürüm? Baktım, küsmüşüm. (…) Baktım, bu dünyanın her şeyine, börtü böceğine küsmüşüm, itine kurduna da’’ (Kemal, 2017: 240)’’ sözleriyle cephede yaşananların travmatik etkisini vurgular.

Yaşar Kemal, farklı etnik ve dini kimliklerin öykülerinin kesişme noktasının savaş sonrası travmalar olduğunu belirtir. Ali Çavuş ve Hristo Çanakkale’den birlikte dönen iki karakterdir. Çanakkale’den geri dönen çok az sayıda asker vardır. Hristonun sol kolunun Çanakkalede kaldığı belirtilir. Hristo iyi bir balıkçıdır. Tek koluyla en iyi olta sallayan, ağ atan, dümen tutan Hristo, “Ali Çavuşun hem komşusu, hem de can kardeşliği’’ (Kemal, 2017: 241) dir. Yazar, azınlık grubun üyelerini “ötekileştiren’’ zihniyete eleştirisini aynı cephede aynı vatan toprağı için mücadele eden askerlerin öyküleri ile yansıtmaktadır. Bu noktada dilsel, dinsel ya da ulusal sınırları kimliğin asli sınırı olarak kabul etmeyen topluluk, ulus devletlerin ideal öznesine uymamaktadır (Altuğ 2007:84). Yaşar Kemal, alternatif tarih söylemini bu yaklaşım doğrultusunda inşa etmektedir.

Karınca Adası savaş sonrasında benlik parçalanması yaşayan karakterler için bir sığınağa dönüşür. Ada zorunlu göç sonrasında ıssızlaştıktan sonra kendi kimliğini de yeniden inşa etmeye başlar. Adanın kimliği ve ruhu göçmenlerle etkileşimi ile yeniden şekillenir. Bu noktada Ali Çavuş’un Baytar Cemil ile ilgili şu sözleri dikkat çekicidir:

“Şu arkadaşı görüyor musun, bu arkadaş zabit, hem de baytar zabiti. Rus cephesinde çarpışmış, kalbur gibi olunca da gelmiş Karınca Adasına sığınmış. Bu da Poyraz Musa gibi. Bu da Zabit. Bit muharebelerinde şehit olan doksan binlerin kalıntılarından. Bir de ben…” Tahta bacağını küt diye yere vurdu” (Kemal, 2017: 273).

Baytar, malulen emekli olduğunu açıklar. Süvari bölüğünün atlarının çoğunu süvarileriyle birlikte top güllelerinin paramparça, liyme liyme ettiğine tanık olmuştur. Kalanları da “o Allahın belası dağda, süvarileriyle birlikte dondular, kazık kesildiler” (Kemal, 2017: 388) diyen Baytar, insan-hayvan ilişkisine dikkat çekerek geride kalan tek canlı olan kır atın karlar içinde can çekişe

Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: BİR ADA HİKÂYESİ’NDE TARİH VE BELLEK Alev ÖNDER

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 26 Kas 2019, 19:24

çekişe adeta insan gibi kendilerine baktığı sahneyi unutamaz. Romanda Ağaefendi, Baytar Cemil’in bu anlattıklarını dinlerken ağlamaya başlar ve yazarın duygularına tercüman olarak şunları söyler: Yalnız insanlar değil, atlar, cümle mahlûkat, kurt kuş, börtü böcek, kelebekler, arılar, ağaçlar, otlar, hava, su, su da kırıma uğruyor. Ben de savaş gördüm, savaşlara girdim çıktım. Olmaz olsun, insanoğlu budur işte” (Kemal, 2017: 389).

Romanda Sarıkamış faciasından söz edilen bölümlerde Nişancı Veli’nin şu sözlerinde belirttiği gibi Enver Paşa’ya dair olumsuz eleştiriler dikkat çeker: “Bütün askerler kırıldı da onların yerine çocukları aldı Enver Paşa. Çocukları da öldürtmek için. Çocuklar da kırıldı. On beş yaşındaki çocuk ne bilsin savaşmayı. Çoğu tüfeği bile kaldıramıyordu” (Kemal, 2017: 108).

Yürekli, akıllı, bilgili bir insan olarak tasvir edilen kumandan Hasan İzzet Paşa, Enver Paşa’ya “Bu kışın, bu karda kıyamette, bu tipide boranda Ruslara hücum edemeyiz paşam, evet, edemeyiz, Enver Paşam. Turan’a da hiç gidemeyiz paşam. Turan buralara çoook uzak paşam. Askerlerin ayakları yalın, sırtlarındaki giyitleri de yazlık. Sarıkamış’a varmadan, bir tek kurşun bile atmadan hepimiz donarız paşam” (Kemal, 2017: 150) der fakat onu ikna edemez. Enver Paşa hücum emrini verdikten sonra doksan bin kişinin çoğunun donduğu, bir kısmını bitlerin yediği ve Baytar Cemil’in de içinde bulunduğu küçük bir grubun kurtulduğu belirtilir. Bu manzara karşısında Hasan İzzet Paşa’nın “ölü ordusunun ardından kahrolduğu” (Kemal, 2017: 150) vurgulanır. Romanda askerlerin iç dünyasını merkeze alan tutum dikkat çekmektedir. Komutanların duygu dünyasına da ışık tutan yazar, resmi tarih anlatımından uzaklaşıp savaşın sebep olduğu ruhsal yaralara odaklanır.

Sarıkamış trajedisini dile getiren Baytar Cemil, mekâna sinen toplumsal belleğe dikkat çeker. Allahuekber dağlarında karlara gömülen askerlerin yaşadıklarını “kavalcı, türkücü, meyci” (Kemal, 2017: 151) dilden dile aktarmıştır. Kültürel belleğin oluşumunda sözlü kültür unsurları önemli role sahiptir. Ulusal kimlik inşa projeleri; efsaneler, halk şarkıları, deyişler, biyografiler, tarihi romanlardan faydalanır. (s.38). Baytar Cemil, hatıralarında bir sofinin gözlerini kapatarak söylediği hüzünlü türküyü de toplumsal bellekle yorumlar. “Bir kişinin bin kişinin ölümünün ağıdı değil dünyanın en güzel en eski şehirlerinden biri üstüne, bütün zamanların en dokunaklı ağıdı” (Kemal, 2017: 153) olarak algılar. Nişancı Veli, Poyraz ve Vasili arasında geçen şu konuşmada da türkülerin toplumsal kimliğin oluşumuna ve aktarımına etkisi yansıtılmaktadır:

“Savaşı yaşamışlar ölümü kanıksarlar, insanlıklarını yitirirler. Bizim bölükte bir Adanalı vardı, ne zaman bir çatışmaya girsek, üstümüze yağmur gibi kurşun, şarapnel, top gülleleri voli yağmaya başlasa bir türkü tuttururdu, ölümden korkup da sen geri durma, yiğidin alnına yazılan gelir. Ben de onunla birlikte söylemeye başladım sonunda, süngüye kalkarken bile bu türkü dilimizde olurdu” (Kemal, 2017: 204).

Sesli ve görsel unsurlar simgesel nesnelere dönüşerek geçmiş zamana tanıklık ederler. Romanda kayaların üstüne yazılmış çivi yazılarının da bireysel ve toplumsal belleğe işaret ettiği düşünülür. “Kimse ne olduğunu bilmiyor ya, yazıyı okuyacak bilgin öldürüldü, o yazılar çoğunlukla büyük utkuların yazısıdır. O yazı uğruna kim bilir kaç bin insan öldürüldü, kaç bin ocak söndürüldü. İnsanlık oldum olası kan içinde yüzüyor. (…) Çivi yazısını kan örttü” (Kemal, 2017: 151) Bu sözler, insanlık tarihinin sayfalarında savaşların izinin/hatırasının ne kadar canlı olduğuna işaret etmektedir.

Romanın anlatım tekniği ve üslubunda önemli bir husus dikkat çeker. Roman karakterleri savaşlardan söz ederken gazi veya şehitleri hatırladıkları anda diyaloglar noktalanır. Karakterler arasındaki konuşmanın sona ermesi, yoğun acının derin bir suskunluğa neden olduğunun işaretidir. Vasili ve ihtiyat zabiti iki oğlunu savaşta kaybetmiş olan Hayri Efendi arasında geçen şu diyalog geçmişin acı hatıralarında “durup kalan” insanların yaralarının göstergesidir:

“Ben seni tanıdım. Sana Hayri Efendi derler,” dedi. “Oğullarımı da biliyor musun?
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: BİR ADA HİKÂYESİ’NDE TARİH VE BELLEK Alev ÖNDER

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 26 Kas 2019, 19:26

Vasili başını önüne eğdi:

“Biliyorum.”

Nereden biliyorsun?

Ben de Çanakkale’de savaştaydım.

Bundan sonra hiç konuşmadılar, durdular kaldılar” (Kemal, 2017: 97).

Hayri Efendi’nin yüreğinin derinliklerinden bir “aaah” çektiğine tanık olan Poyraz’ın tüylerinin diken diken olması ve hüngür hüngür ağlama isteği duyması bireysel geçmişinin karabasanları nedeniyle iyileşmeyen yaralarını kanatır. Poyraz, aniden etraflarındaki çırılçıplak göçmen çocuklara baktığında onların ömürlerinde hiç şeker görmemiş olduklarını düşünür. “Onların dedeleri Çöl Yemende, Kafkaslarda, Balkanlarda kalmış, künyeleri bile gelmemiştir” (Kemal, 2017:102) der. Geleceğin umudu olan çocukları da perişan eden geçmiş zamanın izlerinin kuşaktan kuşağa geçtiğine işaret edilir. “Hepimiz de savaşlardan geriye kaldık. Hepimiz de sakatız” (Kemal, 2017: 137) diyen Nişancı Veli, yaşları, dilleri, etnik ve dini kimlikleri farklı olan kuşakların tarihin travmatik deneyimlerinde buluştuklarını belirtir. Bu noktada yazarın sözcüsü kimliğine bürünür. Savaşların tümünü kırım olarak algılayan yazar, savaşın doğadaki tüm canlılara zarar verdiğini savunur.

Yaşar Kemal, folklor derlemelerinde ağıtlardan söz ederken “Vay Anam Kurası Ağıdı”nı insanların hayatını alt üst eden savaşların ağıdı olarak anlatır. (Kemal, 1993:37) Romanda Musa Kazım, Poyraz Musa’nın Rus Cephesi ve Urfa’da İstiklal Harbinde savaştığını öğrendiğinde Anadolu’da pek çok kişinin çocuk yaşta savaşa götürüldüğü gerçeği karşısında büyük şaşkınlık yaşar. Poyraz Musa’ya “kuraların adı da mı var sizin memlekette” diye soran Musa Kazım “vay anam kurası” hakkında bilgi alır. Poyraz Musa onu şu sözlerle aydınlatır: “ O kadar küçüğüz ki hepimiz vay anam, diye ağlayarak ayrıldık evimizden. Adımız da böyle kaldı. Geriye çok azımız döndük. Bütün Anadolu daha üstümüze çıkarılan türkülerle, ağıtlarla inliyor” (Kemal, 2017: 195).

Doktor binbaşı Salman Sami Bey, doktor yüzbaşı Halil Rifat Bey Musa Kazım Ağaefendi
ile tanışırken şu diyalog dikkat çekmektedir:

“İkimiz de malulen mütekaitiz efendim. Çanakkale savaşımızdan geriye sağ olarak hangi zabit kalmışsa malulen mütekaittir.”

“Demek böyle bir savaştı Çanakkale savaşı.” diye şaşkın konuştu Ağaefendi. Öyle bir savaştı ki bütün Anadolu’yu yuttu. Ocağımızı söndürdü, kökümüzü kuruttu.”

“Koca Osmanlı İmparatorluğunu yok etti. Daha ne olsun. Milyonlarca insanı yerinden yurdundan etti. İnsanlar arasına düşmanlık tohumları atması da cabası.

“Savaştan geriye kalmış her insan sakattır, yarı ölüdür. Savaşmış her kişi savaştan önceki kişi değildir. Yıpranmış, sakatlanmış bir kişidir. O kişiler ölünceye kadar mutlu olamaz, o pis dünyayı unutmak için böyle, kaçacak bir ıssız dünya ararlar” (Kemal, 2017: 474).

Sakatlanmış kişilikleri ile adaya sığınan Doktor binbaşı Salman Sami Bey ve doktor yüzbaşı Halil Rifat Bey savaş travması ile yüzleşmek amacıyla gelmişlerdir. Savaş, makro düzeyde travma yarattığından toplumun iyileşmesi için bireylerin ruh sağlığına yeniden kavuşabilmesi geçmişin acıları ile yüzleşme ile mümkün olacaktır. Allan Hepburn, travma yaratan olay ya da olaylarla yüzleşmede gecikmenin bir nevroz belirtisi olduğundan, travmatik geçmişleri nedeniyle kimlik parçalanması yaşayanların geçmişleriyle hiç ilgisi olmayan alternatif kimlikler de
geliştirebileceklerinden bahseder. (Güzel, 2014:146) Korkularının üstüne giderek duygularını tanımlamaya başlayacak özneler acıyı transfer etme gücünü iç dünyalarında buldukları anda iyileşme




Turkish Studies
Volume 13/20, Summer 2018
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: BİR ADA HİKÂYESİ’NDE TARİH VE BELLEK Alev ÖNDER

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 26 Kas 2019, 19:27

süreci de başlayacaktır. Bu durum kendi benliklerine yabancılaşmalarını da önleyecektir. Romanda karakterlerin bu yönde çabaları şu sözlerle ifade edilir:

“Bizim çektiğimiz acıları kim çekseydi, yaşayamazdı. Bizim ölmeye, üzülmeye hakkımız yoktu. Bizim kaçmamızın sebebi, o acıları burada, acıların yerinde yaşayarak, burada acılarımızın üstüne yürüyerek acılarımızı tüketmektir. Acılar tükenmez, mesele acıları azaltmaktır” (Kemal, 2017: 494)

Romanda Çanakkale ve Allahuekber Dağları başta olmak üzere farklı mekanlarda yaşanan savaş sahnelerinin bireysel ve kültürel bellekte edindiği yer kimi zaman masalsı bir edayla dile getirilir. Resmi tarih söylemlerinin dışına çıkan anlatıcı, roman karakterlerinin kendi yaratıcı güçleri ile geçmişi yeniden kurgulamasına izin verir. Gerçek ile hayal iç içedir. Bilinçaltının derinliği ve zenginliği ortaya çıkmaktadır. Aslında bu travmatik olayların izlerini paylaşarak onlardan kurtulma çabasını da ifade etmektedir. Nişancı Veli’nin Poyraz Musa ile şu diyalogunda tarihin masalsı edayla anlatıldığı görülür:

“Ben Karadenizliyim, Kanal savaşındaki kırmızı denizin de balıkçısıyım. Bizim ordunun paşası, üç yıl, benim kırmızı denizden tuttuğum kırmızı barbunileri yiye yiye şişti, küp gibi oldu, küp gibi olunca da vardı gitti İngilize teslim oldu. Kaldık mı bizde çölün ortasında aç susuz, yalınayak başı kabak. Birer birer ölmeye başladık. Yüzbaşı edemedi, bizi çöl Yemene taşıdı. Yemene varıncaya kadar çoğumuz da yolda kırıldı. Bir koca ordudan bir avuç asker kaldık’’ (Kemal, 2017: 86).

“Hatırlamanın saf gerçekliği yoktur” (Assmann 2015: 49) sözünü hatırlatan bölümlerde gerçek ile gerçek dışının iç içe olduğu görülmektedir. Ali Çavuş’un Kör Salih’i tanıtırken söylediği şu sözlerde gerçeklik algısının değişimi dikkat çekmektedir:

“O da bizden, Çanakkaleden canını nasıl kurtaranlardan. Bir kurşun sağ gözünü almış götürmüş, İngiliz kumandanına vermiş. İngiliz kumandanı da bakmış bakmış da, lalüebkem kalmış, tevatür demiş, dünya cihangiri İngilizde böyle güzel bir göz yok, olamaz da demiş. Benim şu bacağımı kesip de İngiliz kralına götürdüklerinde, kral breh breh breh demiş. Şaşkınlıktan gözleri pörtlemiş. Dünyanın hiçbir yerinde böyle bir kesik bacak olamaz. Şu görkemli bacağı alın da sarayın has bahçesinin ortasındaki hüyüğün tepesine dikin. Yöresini de binbir tane mumla aydınlatın ki, bu bacağa yeryüzü gökyüzü ve hem de bilcümle mahlukat hayran kalsın, demiş. İngilizler de kırılmış gibi benim bacağımı seyreliyorlarmış gece gündüz” (Kemal, 2017: 273).

Romanda ulus-devlet yapısının tek tipleştirici söylemine karşı bir duruş söz konusudur. Yaşar Kemal, etnik kimliği, dili ve dini farklı olan özneleri kategorilere ayıran tekçi söyleme sahip medeniyetleri eleştirir. Lozan Mübadelesine dair kararların da bu zihniyetin yani Batılı medeniyetlerin imzası ile gerçekleştiğini savunur. Romanda Mustafa Kemal’in “kararlı, başarılı, adil’’ komutan olarak kurgulanan imgesi bu noktada dikkat çekicidir. Adaya son gelen Şehmus adlı yaşlı Kürt ile Nişancı’nın diyalogu Mustafa Kemal’in olumlu imgesini yansıtmaktadır.“Ta oradan, çölün ucundan olurum. İki oğlumun adı Heko, öteki Muho. İkisi de harpten çıkmıştır. İkisinin de bedeni kalbur gibi olmuştur. Benim de bedenim kalbur gibidir.’’ (Kemal, 2017: 269) diyen Şehmus, “Sen memlekette ne yapardın” sorusuna “ben askercilik yapardım” diye yanıt verir. Şehmus, sürekli askerden kaçtığını, her defasında askerliğinin yandığını anlatır. Askere alınan üç oğlu Rus cephesinden dönmemiştir. “Oradan bizim kasabaya tek kişi döndü. Onun da bir gözü, bir kolu, bir bacağı yoktu. O söyledi. Benim oğlanlar donmuş kazık kesilmişler ” (Kemal, 2017: 269) diyen Şehmus, hükümetin adayı takip edip etmediğini sorar. Bu noktada Nişancı, Mustafa Kemal Atatürk’ün Ankara’da olduğunu, bir daha savaş çıkmayacağını belirterek onu rahatlatmaya çalışır:

“Harp olmayacak.”

“Nasıl, sen deli misin, harp olmaz olur mu?”

“Mustafa Kemal harp sevmiyor. Bundan sonra harp yapmak yasaktır,” dedi Nişancı.
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Cevapla

Kimler çevrimiçi

Bu forumu görüntüleyen kullanıcılar: Hiç bir kayıtlı kullanıcı yok ve 3 misafir