NAMIK KEMÂL'DE ŞARK MESELESİ’NİN GÜNDEMİ: 1866-1869 GİRİT İSYANIYrd. Doç. Dr. Musa GÜMÜŞ

Girit ile ilgili Raporlar ve İnfo Grafikler Bildiriler
Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: NAMIK KEMÂL'DE ŞARK MESELESİ’NİN GÜNDEMİ: 1866-1869 GİRİT İSYANIYrd. Doç. Dr. Musa GÜMÜŞ

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 16 Kas 2019, 12:11

oluyordu. Girit Meselesi’nin Avrupa’da bu kadar yankı bulması ve büyük devletlerin dikkatini çekmesi, Osmanlı Devleti’ni zor durumda bırakıyordu. Bu noktada Namık Kemâl, Şark’a dair meydana gelen bir ola- yın Avrupa kamuoyunu nasıl galeyana getirdiğini şöyle anlatır:

Efkâr-ı umumiyeye gelince; vakıa Avrupaca bir iki yüz seneden beri in- sanın her ferdine muhabbet ve acîzin her nev’ini himâyet fikrînde bulun- mak terakki modalarından ma’dûd olarak şarkın hangi köşesinde bir si- lah patlamış olsa sadasının aksi gar- bın her tarafında hemen dağları taşla- rı birbirine katacak gibi dehşetli bir velvele koparıyor (Namık Kemâl, 1327a: 4).

Tabii ki bu, Avrupa devletlerinin şark ve Osmanlı politikalarını etkilemekteydi. Bu da Osmanlı Devleti’ni zaman zaman siyasî acziyet içine sürüklüyordu.
Avrupa basınının uluslararası siya- seti etkileyen önemli bir etken olduğu gerçeğinden hareket eden Namık Kemâl, bu- nun Osmanlı Devleti’nin içişlerine müdahale edecek şartları hazırladığının farkındaydı:



Gazeteler Girid ihtilâlini ve Yunanistan’ın ahvâlini serrişte tutarak buradaki Hristiyânlar’ın mazlumiyetinden ve mesâlîh-i dâhîliyye Avrupa devletlerinin müdâhale niyyetinden bahs ediyor (Namık Kemâl, Tasvîr-i Efkâr, 458: 1).

Basının Osmanlı Devleti’ni zora so- kan bir diğer faaliyeti, Girit’teki Hristiyan- ların mağduriyeti propangandasıdır. Bu da Avrupalı devletleri harekete geçiren önemli konu idi (Namık Kemâl, Tasvîr-i Efkâr, 430: 1-2).
Şark Meselesi’nin sürekli gündeme gelmesinin en önemli sebeplerinden biri şüphesiz Osmanlı topraklarının stratejik konumudur (Namık Kemâl, Tasvîr-i Efkâr,458: 1-2). Bu konu Namık Kemâl’inde dik- katinden kaçmamıştır. O, Girit Meselesi’ni değerlendirirken Girit’in stratejik önemine atıfta bulunarak bunun Batı için özellikle Akdeniz dengesinde ne anlama geldiğinin farkındaydı. O, Girit’in bu stratejik konu- munun büyük devletlerin dikkatini çektiği- ne işaret etmektedir. Ona göre,




Girid Cezîresi bahr-ı Sefîdin
vasatında olarak Avrupa ve Asya kıt’alarının sevâhiline mütekâbil ve müte’addid limân ve ormânların mahsûlâtı cihetiyle harb ü ticâret sefinelerinin barındırılmasına ve
kıtâ’at-ı mezkure ile hıfz-ı mu’âmelât- ı ticârete pek kâbil ve bir kerre burası ele geçirillirse Avrupa umuruna
müdâhale maddesi dahi bi’t-tabi’ hâsıl olması ve bu maksada Rusya devleti tarafından revâc gösterilmesi üzerine Amerikalılar da Girid içün ibrâz-ı muhabbet olmağa başladığı... (Namık Kemâl, Hürriyet, 24b: 1-2)


görülmekteydi.
Bu durumun Şark Meselesini
alevlendirmesi kaçınılmaz olacağından
büyük devletlerin Girit’teki meseleye dâhil olmalarına sebep teşkil etmekteydi (Namık Kemâl, Tasvîr-i Efkâr, 458: 1-2).
Amerika’nın da ada ile ilgilenmesinin Girit’teki meseleyi bir miktar nazikleştireceğini anlayan Namık Kemâl, Şark Meselesi’ne müdahil yeni bir devletin daha zuhur ettiğine işaret ederek bu konu- daki endişelerini;


Amerika cumhûrunu dahi külliyyet üzre müşterek zannediyoruz ve buna mebnî mes’elenin bidayetinden beri görüb söylemekden hâlî olmadığımız gibi Girid’in i’âde-i asâyîşini cüz’î müddetde hâsıl olacağı ümidinden vazgeçüb işin bundan sonra kesb-i ehemmiyyet edeceği ve belki bi’l-âhire Girid elden gideceği havfında bulu- nuyoruz. *Bu yüzden,+ Amerikalılar da Girid içün ibrâz-ı muhabbet olma- ğa başla*mıştır+


Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: NAMIK KEMÂL'DE ŞARK MESELESİ’NİN GÜNDEMİ: 1866-1869 GİRİT İSYANIYrd. Doç. Dr. Musa GÜMÜŞ

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 16 Kas 2019, 12:15

sözleriyle dile getirir (Namık
Kemâl, Hürriyet, 24b: 3). Çünkü Şark Meselesi demek, Osmanlı topraklarının bir kısmını sorunlu bir sürece sürüklemek demekti. Bu da Girit özelinde
değerlendirildiğinde adanın kaybedilme
sürecini keskinleştirecektir. Zira Girid eş- kiyâsına şefkat gösterilerek Yunanistan’a terki içün Amerika cumhuru tarafından geçende Devlet-i ‘Aliyye’ye tebligât-ı mahsûsa icrâ olundu (Namık Kemâl, Hürriyet, 14: 2). Amerika’nın Girit Meselesi’ne dâhil olma- sının kendi açısından haklı gerekçeleri var- dı. Çünkü Girit yoluyla Avrupa’daki siyasî vaziyete müdahale ederek buraya tırnak iliştir[ecektir] (Namık Kemâl, Hürriyet, 20:
2). Böyle bir siyasî amaç Amerika’yı Gi- rit’teki meseleye müdahil olmasına sebep olacaktır.
Şark Meselesi’nin bir diğer takipçisi Rusya’dır. Rusya Girit’teki isyan ve kargaşa nedeniyle meseleden en fazla faydalanmak isteyen devletlerin başında gelir (Namık Kemâl, Hürriyet, 14: 2-3). Rusya’nın 19. yüzyılda Osmanlı Devleti ile oluşturmuş olduğu ilişki düzlemi, Osmanlı Devleti’ne karşı politikalarını şekillendirirken Şark Meselesi’ni besleyen bir etkide bulunmuş- tur. Zira Rusya Osmanlı Devleti’ni ilgilen- diren hemen her meselenin içinde buluna- rak olabilecek en iyi şartlarda kendine si- yasî, ekonomik ve sosyal menfaat sağlamak yolunu tutmuştur. Bu, Girit Meselesi’nde açıkça görülmüştür. Namık Kemâl,
Girid Meselesini Rusya politikası doğurduğundan bu iki şey biribirinden ayrılmaz der (Külliyat-ı Kemâld, 1327: 158) ve bunu, Rusya’ya gelin- ce işte bu ‘arbededen istifâde edecek ancak o’dur sözleriyle açığa vurmaya çalışır (Namık Kemâl, Hürriyet, 14: 2). Bu, Rusya’nın Os- manlı Devleti’nin içişlerine müdahale et- mek için fırsat verecektir: Vâki’a isti’lâ-yı ‘âlem ârzûsundan başka dünyâda bir kâ’ideye tâbi’ olmayan Rusyalu hem-civârı olan Salta- nat-ı Seniyye’yi iz’âf edecek böyle bir mes’eleye müdâhale etmek ister (Namık Kemâl, Tasvîr-i Efkâr, 423: 3).

Bu da, hem Girit’in Osmanlı egemenliğinden çıkmasına neden olacak hem de Rusya’yı Girit’te etkin olacak şartla- rı hazırlayacaktır (Namık Kemâl, Tasvîr-i Efkâr, 465: 2). Rusya’nın, Girit’in Yunanis- tan’a terki yönünde tavır koyması buna dair önemli işaretlerden biri olarak değer- lendirilebilir (Namık Kemâl, Hürriyet, 14: 2-3). Rusya’nın Şark Meselesi’ni de politika- larına alet ederek Girit’teki durumu kul- lanmaya çalıştığını, yine Namık Kemâl’in söylediklerinden anlıyoruz (Namık Kemâl, İbret, 74: 1-2). Bu yüzden meselenin sürekli devam etmesini istiyor ve böylece buradan hem siyasî menfaat sağlıyor hem de Os- manlı Devleti’ni dâhilî karışıklıklar içinde bırakıyordu (Namık Kemâl, Tasvîr-i Efkâr,
458: 1). Yine, Rusya’nın, Osmanlı Devle- ti’nin dağılmasını sağlayacak bütün fırsat- ların içinde olmayı kendilerine düstur edindiği, ortaya çıkan birçok olayda görül- müştür (Namık Kemâl, İbret, 74: 1). Namık Kemâl,



Bize kalırsa bunda Yunan’ın bir ci- het-i istinâdı vardır ki o da Rusya’nın Bâbıâlî tarafından dâ’imâ gösteril- mekde olan cehl ü batâletden istifâde ederek mümkün olabilirse devletin bir cüz’ünü daha gürültüsüzce tefrîk içün etdiği teşebbüslerdir

şeklindeki sözleriyle Girit’i Osman- lı Devleti’nden ayırmak için fırsat kolladı- ğına işaret etmektedir (Namık Kemâl, Hür- riyet, 27: 2). Namık Kemâl, Rusya bu politi- kalarla Avrupa için de tehdit oluşturduğu- nu ifade ederek Avrupa’yı uyarmaktan geri durmaz (Namık Kemâl, Hürriyet, 23: 2). Rusya’nın bu politikalarının en önemli amacı sıcak denizlere inmek için uygun siyasî koşullar oluşturmaktır. Rusya’nın güçlenmesinin Avrupa için ne kadar büyük tehdit olabileceği yine Namık Kemâl tara- fından ifade edilir (Namık Kemâl, Tasvîr-i Efkâr, 465: 2).
Namık Kemâl meseleyi Osmanlı
açısından değerlendirerek Osmanlı Devle-
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: NAMIK KEMÂL'DE ŞARK MESELESİ’NİN GÜNDEMİ: 1866-1869 GİRİT İSYANIYrd. Doç. Dr. Musa GÜMÜŞ

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 16 Kas 2019, 12:23

ti’nin güçlü olmak zorunda olduğuna işaret eder (Namık Kemâl, Hürriyet, 23: 1-2). Bunun yanında İngiltere’nin bu meseleyi göz ardı edemeyeceğini ifade eden Namık Kemâl, Girit’in, Rusya’nın da tavassutuyla, Yunanistan’a bırakılmasının zor olduğunu, zaten İngiltere’nin Girit’teki isyancılara başından beri yüz vermediğini Girid’deki İngiltere konsolosu erbâb-ı ihtilâlin ‘arz-ı hâlini bile kabûl etmedi sözleriyle ifade eder (Na- mık Kemâl, Tasvîr-i Efkâr, 423: 3). İngiltere’nin, Girit’teki karışıklıklardan Yunanlıların mesul olduğu açıklamalarını ve adada Osmanlı askerinin Hristiyan halka kötü muamele ettiği iddialarını kabul etmemesini, Girit’in Osmanlı’dan kopmayacağına işaret saymıştır (Namık Kemâl, Tasvîr-i Efkâr, 462: 1-2). Namık Kemâl’e göre İngiltere’nin Girit’teki meseleye yaklaşımı,
Amerika’nın ada ile ilgilenmeye başlaması ile ilgilidir (Namık Kemâl, Hürriyet, 20: 4). Namık Kemâl, İngiltere merkezli değerlendirmelerini İngilizlerin Osmanlı Devleti’nin lehinde bir tutum sergileyeceği gerçeğini kabul ederek yapar.
Namık Kemâl, Girit Meselesi’nde Fransa’yı da işin içinde görür (Namık Kemâl, Tasvîr-i Efkâr, 430: 2). Zira Girit Meselesi, Fransa için önemli bir dış politika malzemesidir (Namık Kemâl, 1327b: 15). Bunun için de Fransa Rusya ile birlikte hareket eder (Namık Kemâl, Hürriyet, 20:
3). Bâbıâli’nin güvendiği III Napolyon’un Katoliklik ve milliyetçilik fikirlerini Şark’ı tanzim etmede kullandığını söyleyen Na- mık Kemâl, Girit’te hadisenin o kadar uza- masına Âli ve Fuat Paşaların III Napolyon’a güvenmelerinin sebep olduğunu öne sürer (Namık Kemâl, 1327b: 14-15). Namık
Kemâl’e göre Fransa’nın Rusya ile kurduğu ilişki biçimi nedeniyle Girit’i Yunanistan’a terki konusunda Rusya ile benzer bir politikaya yönelmiştir (Namık Kemâl, 1327b:
15).
Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu durumu Şark Meselesi’nin gündemden düşmemesinin en temel sebeplerinden biri olarak gören Namık Kemâl, devletin son 15-20 yıllık dönemini değerlendirerek çıkarımda bulunur. Çünkü Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışılması, bizatihi Şark Meselesi’nin temel ruhuna uygundur. Ancak bu durum son 10-15 yıl içinde oluşmuştur:




Bundan on yedi on sekiz sene mu- kaddem Memleketeyn’de bir meclis-i resmîde Devlet-i ‘Aliyye’nin ‘aley- hinde söz söyleyen İspanya elçisini ne Avrupa’ya ve ne de İspanya devletine danışmaksızın eline pasaportunu
verüb İstanbul’dan tard eden Devlet-i ‘Aliyye diye söze başlar (Namık Kemâl, Hürriyet, 9: 1).


1866-1869 Girit isyanı sırasında ise durum oldukça farklıdır:


Girid ihtilâline sebebiyyetleri evrâk-ı resmiyye ile müsbet olan ecnebi konsoloslarını tard etmek nerede,nişânlar ve murassa’ kutularla taltif ü tatyîbe çabalıyor (Namık Kemâl, Hürriyet, 9: 1).

Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu acziyet Girit Meselesi’nin bu kadar büyü- mesine yol açmıştır (Namık Kemâl, Hürriyet, 9: 1-2). Bu ise devlete büyük zararlar
vermektedir. Devletin bu meseledeki aczi- nin dışarıdaki propagandalar için önemli bir malzeme olduğu (Namık Kemâl, Tasvîr- i Efkâr, 462: 1-2), bunların da Osmanlı Devleti’ni kötü etkilediği, Namık Kemâl’in dik- katinden kaçmaz (Namık Kemâl, Tasvîr-i Efkâr, 423: 3-4). Osmanlı Devleti’ndeki bu güç sorunu dışa bağımlı politikalar yürütmesine sebep olmaktadır. Namık Kemâl’e göre ise bu, ancak muktedir olunduğu zaman ortadan kalkacaktır (Namık Kemâl, Hürriyet, 23: 3).
Namık Kemâl, Girit’in Osmanlı Devleti’nin mülkü olduğunu ve bunun uluslararası anlaşmalarla kabul edildiği gerçeğinden hareket eder ve 1856 Paris Anlaşması’nı bu konuda önemli bir belge


Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: NAMIK KEMÂL'DE ŞARK MESELESİ’NİN GÜNDEMİ: 1866-1869 GİRİT İSYANIYrd. Doç. Dr. Musa GÜMÜŞ

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 16 Kas 2019, 12:36

olarak görür (Namık Kemâl, Hürriyet, 27:
5). Bu anlaşma Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü garanti eder. Bu yüzden Os- manlı Devleti’nin Girit’te aldığı ve almayı düşündüğü tedbirlerin meşruiyetini tartış- maz. Devlet, meselenin üstesinden gelmek için üç aşamalı bir hatt-ı hareket sergileme- lidir (Namık Kemâl, Tasvîr-i Efkâr, 423: 2). Namık Kemâl bu üç aşamayı şöyle sıralar: tatyîb (iyi muamele), terhîb (korkutma) ve te’dîb (haddini bildirme). Bunların sırası geldiğinde hepsini gerekli gören Namık Kemâl isyanı önlemek için ise hukûkî ve askerî her yolun kullanılmasının vâcip olduğunu ifade eder (Namık Kemâl, Tasvîr-i Efkâr, 423: 2). Böyle bir sürecin önünde hukuken ve siyaseten bir engel olmadığı yine Namık Kemâl tarafından ifade edilir. İsyan söz konusu olursa hükûmetin def’-i ihtilâl içün ‘asker sevk etmesine kim mâni’ olabilir? diye sorar (Namık Kemâl, Hürriyet, 14: 6). Çünkü Girit’te bulunan Müslümanların can güvenliğini sağlamak devletin görevidir. Burada bulunan Müslümanlar asiler tarafından zulme maruz bırakılmaktadır (Namık Kemâl, Tasvîr-i Efkâr, 423: 5). Bu yüzden de Girid’de <+ bahâdırân-ı ‘asâkirin muhâceme-i ‘umûmiyyesinden başka başka istenilecek bir şey kalmamışdır (Namık Kemâl, Tasvîr-i Efkâr, 423: 4). Namık Kemâl Girit Meselesine dair ortaya koyduğu çözüm önerilerini sıralarken sürecin ona gösterdiği en önemli şey, Girit’teki asilerin, her ne yapılırsa yapılsın, kanaat etmeyecekleridir (Namık Kemâl, Tasvîr-i Efkâr, 465: 2-3). Girit’in Osmanlı Devleti’nden ayrılması süreci bunu açık bir şekilde göstermiştir. Dolayısıyla Namık Kemâl, isabetli bir yaklaşımlar bütünü ortaya koymuştur.

SONUÇ

Şark Meselesi, Osmanlı Devleti’nde iç ve dış siyaseti etkileyen en önemli konulardan biridir. Osmanlı Devleti’nin hemen hemen son iki asrında gündemi oldukça sık meşgul eden en önemli siyasî meseleler bütünüdür. Devletin son asrını da oldukça etkileyen bu mesele, Osmanlı ülkesinde meydana gelen birçok meselenin de kaynağı olmuştur. Bu yüzden de 19. asrını incelerken bu meseleden bağımsız düşünmek zaman zaman isabetli olmayabilir. Şark Meselesi Osmanlı topraklarında meydana gelen sorunların uluslararası bir hal almasında önemli bir yeri olan Şark Meselesi, bu sorunlarda muhatapların ikiden fazla olmasına neden olmuştur. Bunun doğal bir sonucu olarak da devletin iç işlerine müdahale de sık sık gelmiştir. Özellikle gayrimüslim Osmanlı tebaası arasında çıkan sorunlarda bu durumu daha açık bir şekilde müşahede edebiliyoruz. Osmanlı devlet adamlarını diplomasi konusunda oldukça çetrefilli bir duruma sokmaktaydı. Bu yüzden devlet iradesi geçerliğini yitirme tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktaydı. Siyasî acziyet söz konusu oluyordu. Bunu, 19. asırda meydana gelen birçok olayda müşahede edebilmekteyiz. 1866-1869 Girit İsyanı ve Girit Meselesi bu konuda verilebilecek önemli örneklerden biridir. Bu isyan sırasında devleti kriz yönetimi adına aldığı birçok tedbir ve ortaya koyduğu politikalar dış müdahaleler sebebiyle akim kalmış, devletin meseledeki haklılığı çoğu kez görmezden gelinmiştir.
1866-1869 isyanının fiili aktörleri adadaki isyancılar ve bunlara insan ve maddi kaynak sağlayan Yunanlılar olurken fikrî aktörleri de başta Rusya, Fransa ve Amerika olmuştur. İngiltere ise çıkarları gereği Osmanlı Devleti’nin lehinde bir politika gütmüştür. Bu devletlerin ortaya koyduğu politikaları Şark Meselesi etrafında değerlendiren Namık Kemâl, konuyu yazı ve makalelerinde geniş bir şekilde işlemiş- tir. Namık Kemâl, devleti sona götüren sorunlara sergilediği isabetli yaklaşımlarla, meselenin birçok boyutuna vakıf olduğunu göstermiştir. O, Şark Meselesi’nin, sadece tarih bilgisiyle anlaşılacak bir mesele olmadığının bilincini taşımaktaydı. Ancak tarih bilgisi onun için önemli bir yerde olmasına rağmen o tek başına tarihî bilgiyle de meseleye yaklaşmaz. O, Batı’nın dinî ideolojisinin bilinmesi gerektiğine inanır. Yine karşılaştırmalı uluslararası ilişkiler bilgisine başvurur. Bu yüzden 1866-1869 Girit İsyanı’nda görüldüğü üzere meselenin sadece Osmanlı Devleti’ne dönük yönüne takılıp kalmamış, özellikle dış cihetlerini derinlemesine irdelemekten geri durmamıştır. Tabii ki bu, Namık Kemâl’in çok önlü bir münevver olmasını bir sonucudur. Zira o, meselenin tarihî, siyasî, iktisadî ve zihniyet boyutlarına vakıftı ve bu, onun mesele ile ilgili fikirlerinde açıkça görülmektedir. Girit Meselesi’nde ortaya koyduğu fikirleri ve çözüm önerileri onun bilgi ve tecrübî biri- kimlerini açık bir şekilde ortaya koymuştur.


Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

Re: NAMIK KEMÂL'DE ŞARK MESELESİ’NİN GÜNDEMİ: 1866-1869 GİRİT İSYANIYrd. Doç. Dr. Musa GÜMÜŞ

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 16 Kas 2019, 12:38

KAYNAKÇA
Alp İ.( 2008), Şark Meselesi veya Emperlaliz- min Türk Politikası, Edirne: T.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayını.
Anderson M. S.( 2010), Doğu Sorunu, 2.
Baskı, İstanbul: Yapıkredi Yayını.
Aydın, M.( 2009), ‚Namık Kemâl'in Siyasî Yazılarında Rusya'nın Şark Meselesindeki Yeri ve Memleketeyn Meselesi‛, Erdem,
(53), Ankara: Atatürk Kültür
Merkezi Yayını.
Baykal, Bekir Sıtkı (1942), ‚Namık Kemâl‟e göre Avrupa ve Biz‛, Namık Kemâl Hakkında, Ankara: Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Enstitüsü Neşriyatı.
Gümüş, Musa (2010), ‚ Namık Kemâl’in
Fikir Dünyasında Şark Mesele-
si‛, Doğumunun 170. Yılında Ulusla- rarası Namık Kemâl Sempozyumu (20-
22 Aralık 2010, Tekirdağ),,Cilt: 1., Tekirdağ: 529-542.
Gümüş, Musa (2008), ‚Anayasal Meşrûtî Yönetime Medhal: 1856 Islahat Fermanı’nın Tam Metin İnceleme- si‛, Bilig, (47), Ankara.
İsmail Faik (1337), Üç Muamma Garb Meselesi, Şark Meselesi, Türk Meselesi, İs-
tanbul: Kader Matbaası.
Karadağ R.(2005), Şark Meselesi, 2. Baskı,
İstanbul: Emre Yayını.
Karal, E.( 1942), Namık Kemâl ve Şark Meselesi‛, Namık Kemâl Hakkında, Ankara: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Enstitüsü Neşriyatı.
Namık Kemâl (İbret, 59), ‚Alman Sefiri ve Şark Mes’elesi‛, İbret, Sayı: 59,. 1285/1868.
Namık Kemâl (Hürriyet, 23), ‚Şark Mes’elesi’ne Dair‛, Hürriyet, Sayı: 23, 1285/1868: 1-5
Namık Kemâl (Hürriyet, 14), ‚Avrupa’nın Ahvâl-i Hâzırâsı‛, Hürriyet, Sayı: 14, 1285/1868: 1-3.
Namık Kemâl (Tasvîr-i Efkâr, 423), ‚Bend-i Mahsûs Girit Meselesi’ne Dairdir‛, Tasvîr-i Efkâr, Sayı: 423, 1283/1866: 1-4.
Namık Kemâl (Hürriyet, 9), ‚Devlet-i ‘Aliyye’yi Bulunduğu Hâl-i Hatarnakden Halâsın Esbâbı‛, Hürriyet, Sayı: 9, 1285/1865: 1-3.
Namık Kemâl (Tasvîr-i Efkâr, 425), ‚Girit Meselesi’ne Dair‛, Tasvîr-i Efkâr, Sayı: 425, 1283/1866: 1-2.
Namık Kemâl (Hürriyet, 24a), ‚Hasta Adam‛, Hürriyet, Sayı: 24a, 1285/1868: 1-2.
Namık Kemâl (1327e), ‚Hasta Adam‛, Külliyat-ı Kemâl Makalat-ı Siyasîye ve Edebiye, I. Tertib, 3, İstanbul: Sela- nik Matbaası: 97-101.
Namık Kemâl (Hürriyet, 1), ‚Hubbü’l- Vatan Mîne’l-İman‛, Hürriyet, Sa- yı:1 1285/1868: 1-2.
Namık Kemâl (Tasfir-i Efkâr, 462), ‚Kurye D'Orian'da Görülen Makalenin Mealidir‛, Tasfir-i Efkâr, Sayı: 462, 1283/1866: 1-2.
Namık Kemâl (Hürriyet, 20), ‚Memâlik-i
Osmaniye’nin Yeni Mukasemesi‛,
Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Cevapla

Kimler çevrimiçi

Bu forumu görüntüleyen kullanıcılar: Hiç bir kayıtlı kullanıcı yok ve 9 misafir