CUMHURİYET DÖNEMİNİN İLK GÖÇÜ: TÜRK- YUNAN NÜFUS MÜBADELESİ

[eyuphuseyin]

9 uncu maddede öngörülen mallar, bu çeşit bir tedbire konu olursa, bu mallara 11 inci maddede öngörülen Komisyonca, bu tedbirler uygulanmamışçasına, değer biçilecektir.

Kamulaştırılmış mallara gelence, Karma Komisyon, her iki ülkede mübadele

kapsamına girecek kimselere ait olup da, mübadele uygulanacak topraklarda bulunan ve

18 Ekim 1912 den sonra kamulaştırılmış olan bu mallara yeniden değer biçecektir. Komisyon, bir zarar verilmiş olduğunu görürse, bu zararı mal sahiplerinin yararına onaracak bir zarar-giderim (tazminat) saptayacaktır. Bu zarar-giderim tutarı, mal sahiplerinin alacak hesabına ve kamulaştıran ülke Hükümetinin borç hesabına geçirilecektir.

8 inci ve 9 uncu maddelerde göz önünde tutulan kimseler, şu ya da bu yoldan yararlanmadan yoksun bırakıldıkları malların gelirlerini elde edememişlerse, bu gelirlerin tutarlarının kendilerine gere verilmesi, savaş öncesi ortalama gelir esas alınarak ve Karma Komisyonca saptanacak yol e yöntemler uyarınca, sağlanacaktır.

Yunanistan’daki Vakıf mallarının ve bunlardan doğan hak ve çıkarların ve Türkiye’de Rumlara ait benzer tesislerin tasfiyesine girişirken, 11 inci madde de öngörülen Karma Komisyon, bu tesislerin ve bunlarla ilgili bulunan özel kişilerin haklarını ve çıkarlarını tam olarak korumak amacıyla, daha önce yapılmış Andlaşmalarda kabul edilmiş ilkelerden esinlenecektir.

11 inci maddede öngörülen Karma Komisyon, bu hükümleri uygulamakla

görevli olacaktır.

MADDE . 11

İşbu Sözleşmenin yürürlüğe girişinden başlayarak bir aylık bir süre içinde Bağıtlı yüksek Tarafların her birinden dört ve 1914-1918 savaşına katılmamış Devletlerin uyrukları arasından Milletler Cemiyeti Meclisince seçilecek üç üyeden oluşan ve Türkiye’de ya da Yunanistan’da toplanacak olan bir Karma Komisyon kurulacaktır. Komisyonun Başkanlığını, tarafsız üç üyeden her biri sıra ile yapacaktır.




Karma Komisyon, gerekli göreceği yerlerde, bir Türk ve bir yunanlı üye ile,

Karma Komisyonca atanacak tarafsız bir Başkandan oluşacak ve Karma Komisyona

[eyuphuseyin]

bağlı olarak çalışacak alt-komisyonlar kurmaya yetkili olacaktır. Karma Komisyon, alt-komisyonlara verilecek yetkileri kendisi saptayacaktır.





MADDE : 12

Karma Komisyon, işbu Sözleşmede öngörülen göçü denetlemek ve

kolaylaştırmak ve 8 inci madde ile 9 uncu maddede öngörülen taşınır ve taşınmaz malların tasfiyesine girişmekle yetkili olacaktır.

Karma Komisyon, göçün ve yukarıda belirtilen tasfiyenin yol ve yöntemlerini

saptayacaktır.

Karma Komisyon, genel olarak, işbu Sözleşmenin uygulanmasında gerekli göreceği tedbirleri almağa ve bu Sözleşme yüzünden ortaya çıkabilecek bütün sorunları karara bağlımaya tam yetkili olacaktır.

Karma Komisyon kararları oy çokluğu ile alınacaktır.

Tasfiye edilecek mallara, haklara ve çıkarlara ilişkin bütün itirazlar Karma

Komisyonca kesin olarak karara bağlanacaktır.

MADDE : 13

Karma Komisyon, ilgilileri dinledikten ya da dinlemeğe gereği gibi çağırdıktan sonra, işbu Sözleşme uyarınca tasfiye edilmesi gereken taşınmaz mallara değer biçme işlemine girişmek için tam yetkili olacaktır.

Tasfiye olunacak mallara değer biçilmesinde, bunların altın para ile olan değeri

esas alınacaktır.

MADDE : 14

Komisyon, ilgili mal sahibine, elinden alınan ve bulunduğu ülkenin Hükümeti emrinde kalacak olan mallardan dolayı borçlu kalınan para tutarını belirten bir bildiri belgesi verecektir.

Bu bildiri belgeleri esas alınarak borçlu kalınan para tutarları, tasfiyenin yapılacağı ülke Hükümetinin, göçmenin mensup olduğu Hükümete karşı bir borcu olacaktır. Göçmenin, ilke olarak, göç ettiği ülkede, kendisine borçlu bulunan paraların

[eyuphuseyin]

karşılığında, ayrıldığı ülkede bırakmış olacağı mallarla aynı değerde ve aynı nitelikte, mal alması gerekecektir.

Yukarıda belirtilen biçimde bildiri belgeleri esası üzerinden, her iki Hükümetçe

ödenmesi gereken paraların hesabı, her altı ayda bir çıkartılacaktır.

Tasfiye işlemi tamamlandığı zaman, karşılıklı borçlar birbirine eşit çıkarsa, bununla ilgili hesaplar denkleştirilmiş (takas ve mahsup edilmiş) olacaktır. Bu denkleştirme işleminden sonra, Hükümetlerden biri ötekine borçlu kalırsa, bu borç peşin para ile ödenecektir. Borçlu Hükümet, bu ödeme işine süre tanınmasını isterse, yıllık en çok üç taksitte ödenmek şartıyla, Komisyon bu süreyi ona tanıyabilecektir. Komisyon, bu süre içinde ödenmesi gereken faizleri de saptayacaktır.

Ödenecek para oldukça önemli ise ve daha uzun sürelerin tanınmasına gerektirmekteyse, borçlu Hükümet, borçlu olduğu paranın yüzde yirmisine kadar Karma Komisyonca saptanacak bir parayı peşin olarak ödeyecek, geri kalan borç için de, Karma Komisyonca saptanacak oranda faizli ve yirmi yıllık bir süre içinde anaparaya çevrilebilecek (amortise edilecek) borçlanma bonoları (istikraz tahvilleri)
çıkarabilecektir. Borçlu Hükümet, bu borç için, Komisyonca kabul edilecek sağlancalar (rehinler) gösterecektir. Bu sağlancalar, Yunanistan’da Uluslar arası Komisyonca, İstanbul’da Devlet Borcu (Düyun-u Umumiye) Meclisince yönetilecek ve gelirleri toplanacaktır. Bu sağlancalar konusunda anlaşmaya varılamazsa, Milletler Cemiyeti Meclisi bunları saptamaya yetkili olacaktır.

MADDE : 15

Göçü kolaylaştırmak amacıyla, ilgili Devletlerce, Karma Komisyonun

saptayacağı şartlarla, Komisyona öndelik (avans) olarak ödemede bulunacaktır.

MADDE : 16

Türkiye ve Yunanistan Hükümetleri, işbu Sözleşme uyarınca, ülkelerini bırakıp gidecek olan kimselere yapılacak bildirilerle, bu kimselerin varış ülkesine taşınmak üzere yönelecekleri limanlara ilişkin bütün sorunlar üzerinde, 11 inci maddede öngörülen Karma Komisyonla anlaşmaya varacaklardır.

Bağıtlı Taraflar, mübadele edilecek halklara, gidişleri için konmuş tarihten önce yurtlarını bırakıp gitmelerine yol açacak, yada mallarını ellerinden çıkartmak üzere doğrudan ya da dolaylı hiçbir baskıda bulunmamayı karşılıklı olarak yükümlenirler.

[eyuphuseyin]

Bağıtlı Taraflar, ülkeyi bırakıp giden yada gidecek olan göçmenleri hiçbir vergiye yada olağanüstü bir resme bağlamamayı yükümlenirler. 2 inci madde uyarınca mübadele dışı bırakılacak bölgelerde oturanların, bu bölgelerde kalmak yada oralara yeniden dönmek haklarıyla, Türkiye ve Yunanistan’da özgürlüklerinden ve mülkiyet haklarından serbestçe yararlanmalarına hiçbir engel çıkartılmayacaktır. Bu hüküm, mübadele dışı bırakılacak söz konusu bölgelerde oturanların mallarını başkalarına geçirmelerine ve bu kimselerden Türkiye’yi yada Yunanistan’ı kendi istekleriyle bırakıp gitmek
isteyeceklerin gidişine engel olma vesilesi olarak öne sürülmeyecektir.

MADDE : 17

Karma Komisyon çalışmaları ve işlerin yürütülmesi için gerekli giderler,

Komisyonca saptanacak oranlar içinde, ilgili Hükümetlerce karşılanacaktır.

MADDE : 18

Bağıtlı Taraflar, işbu Sözleşmenin uygulanmasını sağlamak üzere, yasalarında

gerekli değişiklikleri yapmağı yükümlenirler.

MADDE : 19

İşbu Sözleşme, Bağıtlı Yüksek Taraflar bakımından, Türkiye ile yapılacak Barış Andlaşmasının bir parçasıymış gibi, aynı güç ve aynı değerde sayılacaktır. İşbu Sözleşme, söz konusu Antlaşmanın Bağıtlı Yüksek Taraflardan her ikisince onaylanmasından hemen sonra yürürlüğe girecektir.

Bu hükümlere olan inançla, yetki belgelerinin, karşılıklı olarak, usulüne uygun olduğu görülmüş ve aşağıda imzaları bulunan Tam yetkili Temsilciler, işbu Sözleşmeyi imzalamışlardır.

LAUSANNE’da,otuz Ocak bin dokuz yüz yirmi üç tarihinde, üç nüsha olarak düzenlenmiştir. Bu nüshalardan bir Yunanistan Hükümetine, biri Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetine verilecek, üçüncüsü de doğruluğu onaylanmış birer örneğini, Türkiye ile yapılmış Barış Andlaşmasını imzalayan Devletlere yollayacak olan, Fransa Cumhuriyeti Hükümetine, bu Devletin arşivlerine konulmak üzere, teslim edilecektir.





Venizelos

Kaklamanos

İsmet

Doktor Rıza Nur Hasan Hüsnü

[eyuphuseyin]

YUNANİSTAN’DA BULUNAN EMLÂK-I İSLÂMİYYEYE

MÜTE’ALLİK BEYÂNNÂME


Hâ’iz oldukları selâhiyetler mîcibince hareket eden zîrde vaz’în-i imzâ (aşağıda imzası olanların), mübâdele-i ahâlî hakkında 30 Kânûn-ı sânî 1923 târîhinde Lozan’da imzâ olunan mükâvelenâme ahkâmıyla istihdâf edilmiş (hedeflenmiş) olan ve 18. Teşrîn-i sânî 1912 tarihinden mukaddem (önce), Girid Adası da dâhil olduğu halde, Yunanistan’ı terk etmiş veyâhûd mine’i-kadîm (eskiden) Yunanistan hâricinde bulunmuş olan eşhâs-ı Müslimenin hukûk-ı mülkiyetlerine hiçbir halel îrâs edilmeyeceğini, Yunanistan hükûmeti nâmına beyân ederler. Eşhâs-ı mezküre emlâklerine serbestçe tasarruf etmek hakkını muhâfaza edeceklerdir.
Bu Müslümânların emvâli hakkında sûret-i istisnâ’iyede ittihâz veyâ tatbîk edilmiş olan ahkâm ve tedâbir ref’edilecektir. İşbu emvâlin veridâtı (gelirleri) şimdiye kadar i’âde edilmeksizin veyâhûd hükûmetle alâkadârân beyninde (arasında) i’tilâfât-ı mahsusâya (özel uyuşmalara) mevzu’teşkîl etmeksizin Yunanistan Hükûmet veyâ me’mûrîni tarafından ahz ve kabz edilmiş olduğu takdîrde vâridât-ı mezkûre ashâb-ı emlâte’allik (bahsi geçen gelirlerle ilgili) bi’l-cümle metâlib (istekler) ile eşhâs-ı mezkûrenin, sûret-i umûmiye de müttehaz tedâbirin (genel olarak alınan tedbirlerin) gayrı-ı müsâvi (eşit olmayan) bir sûretde tatbîkinden dolayı hukûklarının haleldâr olduğunu (zarar gördüğünü) iddi’a etmeleri keyfiyetinden münba’is (ileri gelen) bil’- umûm metâlib (bütün talepleri) hakkında mâruz-zikr (zikredilen) mukâvelenâmede münderic (belirtilen) komisyon tarafından karâr i’tâ olunacaktır. Ma’a-hazâ (bununla beraber) metâlib-i mezkûrenin işbu metâlibin bugünkü mümzi (imzalı) mu’âhede-i sulhiyenin mevkî-i mer’iyete vaz’ından (yürürlüğe konulmasından) i’tibâren altı aylık bir müddet zarfında der-meyân edilmiş (ortaya konulmuş) olmaları şartdır. Metâlib-i mebhûsun anhâ mu’âhede-i mezkûrenin mevkî-i mer’iyete vaz’ından i’tibâren nihâyet bir senelik bir müddet zarfında bir karâra rabt olunabilmek (bağlanabilmek) içün komisyon tarafından müsta’cilen (çok acele) tedkik olunacaktır.

Yunanistan hükûmeti, sâlifüz-zikr eşhâsın (zikredilmiş olan şahısların), gaybûbetlerinden nâşî (kaybolmalarından dolayı) mallarına serbestçe hakk-ı tasarrufları husûsunda tahaddüs edebilecek (olunabilek) müşkîlât-ı fi’iliyeyi nazar-ı itibâra alarak bunları arzû eyledikleri takdîrde mülklerini ferâh etmek içün bâlâda mezkûr muhtelit komisyonun vesâtet-i mücâmelekârîsinden (iyi muamelesinden) istifade edebilmelerini

[eyuphuseyin]

kabûl eyler. Şurası mukarrerdir ki, bu takdîrde muhtelit komisyonun müdahâlesi Yunanistan Hükümeti İçün, mevzu-ı bahs olan emlâkın iştirâsı hakkında bir günâ mecbûriyet istilzâm etmeyecek (gerektirmeyecek) ve komisyonun vazîfesi bunların ferâğını teshîle (bir malın sahip olma hakkını başkasına terk etmekte kolaylık sağlamaya) münhasır olacaktır.
Şurası mukarrerdir ki, işbu beyânnâme 18 Teşrîn-i evvel 1912 târîhinden evvel Türkiye’yi terk etmiş olan veyâhûd mine’i-kadîm Türkiye hâricinde ikâmet eylemekde bulunan Rum ashâb-ı emlâki lehinde mu’âmele-i mütekâbile icrâsı şartıyla tanzim olunmuştur.

Lozan’da 24 Temmuz 1923 târihinde tanzîm olunmuşdur.





Kaklamanos Venizelos

[eyuphuseyin]

BELGE 33.png (378.02 KiB) 3296 kere görüntülendi

Belge Ek: Vakit 30 Kanunusani 1924; Mübadele Sözleşmesi ile ilgili Gazete kupürü. “Lozan’da İmzalanan İki Mukavelenâme”

[eyuphuseyin]

BELGE 34.png (232.67 KiB) 3296 kere görüntülendi

Belge Ek: 2 ; Mübadele Mukavelenâmesine gereğince Mübadil göçmenlere ait mal beyanını kapsayan “Tasfiye Talepnâmesi” ; (Kaynak; Avukat Hüseyin Sıragezen)

[eyuphuseyin]

BEELGE 35.png (179.65 KiB) 3296 kere görüntülendi

Belge Ek 3:

Kaynak: Mübadil göçmenlerden Kırcasalih Nahiyesinden Mehmet Drama’da

alınan belge

(Mübadil göçmenlerinin getirmiş olduğu belgeler)

Drama Kazasına bağlı İzbişta Karye’sinden “ Salih Kâhya Hüseyin’in, üç göz

odası ile ambarlarını hüsnü rıza ile İzbişta Karyesi’nden Hasan ve Hüseyin

efendilere 20 altın karşılığında verdiğin ” ni, “Muhtar-ı evvel Karyeyi İzbişta”

ve “İmamı Karyeyi İzbişta” mühürleri ile belirten senet örneği. 15 Kanunuevvel

307 / 1891

[eyuphuseyin]

BELGE 36-min.png (299.85 KiB) 3295 kere görüntülendi

Belge Ek: 4, Mübadillerin sevkini yapacak Vapur Ve Tren Listesi