GİRİT MÜZİĞİ VE GİRİT TÜRKLERİ

Girit İle ilgili Akademik Yayınlar
Cevapla
Kullanıcı avatarı
eyuphuseyin
Site Admin
Mesajlar: 6926
Kayıt: 05 Haz 2019, 22:41
Konum: İstanbul
Teşekkür etti: 1098 kez
Teşekkür edildi: 27 kez
İletişim:

GİRİT MÜZİĞİ VE GİRİT TÜRKLERİ

Mesaj gönderen eyuphuseyin » 02 Haz 2020, 19:36

GİRİT MÜZİĞİ VE GİRİT TÜRKLERİ

Girit Türklerinin dansları ve müziği,Girit müziği ile oynanan Hıristiyan Giritlilerin dansları ve müziği gibidir.Aslında aynı toplumun bir parçası olan Girit Türklerinin çok farklı bir müziklerinin olması beklenemezdi.O tarihlerde görüldüğü gibi ortaya çıkan ve biraz Türkçe kokan yeni bir şarkı eğer Atina veya İzmir kaynaklı değilse o şarkı çoğu kez Giritli Türkler tarafından bestelenmiş olabilmektedir.O şarkılarda fazlasıyla Türkçe sözcükler bulunmaktadır.Örneğin o tarihlerde söylenen bir şarkının madinadhası (manisi) şöyle imiş:Aman kuzum,aman yavrum-Kane hanum insafi-Mudhe kalemi mudhe ulumi-To dertimu de ğrafti.Bilmem Türkçeye çevirmek gerekir mi? Zaten tamamı Türkçe (Aman kuzum,aman yavrum Hanım insaflı ol.Ne kalem ne de ilim.Benim derdimi yazamaz).
Giritli Türkler arasında lira (Girit kemençesi),Lut (ut’dan büyük ona benzer bir çalgı),bulgari (Anadolu da da çalınan bağlamadan büyükbir çalgı) gibi çalgıları çok iyi çalan ve Girit dilinde şarkılar söyleyip besteleyen çok sayıda sanatçı çıkmıştır.Bunlardan bazıları şunlardır:
1.)HASAN AĞA HANYOTİS:Meşhur bir lira sanatçısıdır.Lira’yı çalarken diz çöküp çalgının alt ucunu yere dayar ve öyle çalarmış.Lira’dan öyle melodiler çıkarırmış ki yeri titretirmiş.Hanyotis lakabını kendini diğer Türk lira çalgıcılarından ayırmak için almış.19.cu yüzyılda yaşamış.Adı Girit’te yıllarca anılmış.

2.)Giritli yeniçerilerden SELİNOLU HÜSEYİN CİNİS: Meşhur bir dansçı imiş.Kökenlerinin Venedikli asil bir aileden geldiği söylenir.Pendozali’yi oynarken sağ elinde boğazlanmış bir keçi tutar yardımcıları o keçiyi yüzmek için çaba sarfedermiş.

3.)Meşhur Giritli Türk müzisyenlerden birisi de müziği yaygın olarak bilinen MEHMET BEY STAFİDAKİS imiş.Meşhur ‘’O Stafidiyanos’’ lakaplı bestelerini bestelemiş.Bu ve diğer besteleri bu gün müzik mağazalarında satılan Protomastores (ilk ustalar) bestelerinin toplandığı CD’lerde bulunabilir.TSİVİS’e göre Mehmet Bey meşhur bir eğlendirici,şarkıcı,dansçı ve bulgari çalgıcısı imiş.Çok zengin Fatma adında bir kadınla evli olan Stafidakis her eğlenceye karısının adına bestelediği bir beste ile başlarmış.

4.)Bir diğer Girit Türkü bestecisi de Hanya’da ortaya çıkan ve besteleri Girit müzik geleneğinde önemli bir yer tutan büyük Girit Türkü müzisyeni MUSTAFA KARAGÜLLE (1845-1930)dir. ‘’Karagülle sirto’’ su en çok kayda alınan Girit bestelerindendir.Keman çalar ve şarkı söyler,Türklerle Rumlar arasında ayırım yapmazmış.Zaten Girit’te Türklerle Rumlar birbirlerinin yortu,bayram eğlence ve acılarında birliktelik göstermişlerdir.Karagülle mübadelede İzmir’e yerleşmiş ve bir kahvehane aömış 1930 yılına kadar yaşamıştır.
Ailesinin fertlerinin halen İzmir’de yaşadıkları tahmin edilmektedir.

5.)Doğu Girit’te Sitia’da Girit Türklerinden ince,uzun lakabı ile tanınan lira çalgıcısı NAİMİS (NAİM) bilinmektedir.Yaşamını Kandiye’de geçirmiş olan Naim,1900 yıllarında yaşamıştır.Giritli ANGELİS,Naimis’i büyük bir müzisyen olarak tanımlamıştır.Kalabalıkları yayı ile manyetize ettiğini yazar.Hıristiyanlar’a olan aşırı sempatisi yüzünden bir Girit Türk’ü tarafından öldürülmüştür.

6.)HÜSEYİN veya kısaca KSEYİN ZARONAKİS okuryazar olmayan fakat mükemmel madinades bestecisi ve yaratıcısı,sakin,filozof ve şair bir Girit Türkü imiş.Sitia katliamında,1897 yılında isyan eden Rumlar tarafından öldürülmüştür.Aslında katletmek üzere Türklerin kapatıldığı camiye girmeden önce rum köylüler kendisini hayatta bırakabileceklerini Hüseyin’e söylemişler,fakat o çocuklarıyla beraber hayatta kalmak istediğini söyleyince isyancılar kabul etmemiş ve o da öldürülmek üzere soydaşlarının bulunduğu camiye girerek ölümü tercih etmiş.

7.)Yerapetra’dan ALİ SUMANİS 20.YÜZYILIN BAŞLANGICINDA Girit’in en büyük keman sanatçısı olarak anılmıştır.Hıristiyanların festivallerinde çaldığı zaman topladığı bahşişleri kiliseye bırakırmış.Kendine özgü besteleri bu gün bile Yerapetra’da Ali’nin ustalıklı besteleri olarak çalınmaktadır.Bu besteler 1960 yıllarında 45’lik plaklara basılmış olup bu gün de Dermitzoyanis’in Protomastores (Birinci ustalar)CD’lerinde bulunabilirler.

HER YÖNÜ İLE GİRİT
Prof.Dr.Hakkı BİLGEHAN

Ma ida thelis na su ğo,oste va zis çe nase
Se hrisoprasina dendra,na thetis na kimase.

Sana ne dememi istersin,yaşayıp var olman için
Altın yeşili ağaçların altında,yatıp uyuman için

Kimler çevrimiçi

Bu forumu görüntüleyen kullanıcılar: Hiç bir kayıtlı kullanıcı yok ve 12 misafir